Ενότητα 11η - "Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Ά Γυμνασίου

Ενότητα 11η - "Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Ά Γυμνασίου

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Ά Γυμνασίου - Ενότητα 11η 

 "Η αγάπη του Αλεξάνδρου για τον Βουκεφάλα"

Από σελίδα 82 έως σελίδα 89 στο σχολικό βιβλίο 

 Μετάφραση κειμένου (σελίδα 76 σχολικού βιβλίου) 

Ἀρριανός, Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασις 5.19.4-6 (διασκευή)

Εκεί όπου δόθηκε η μάχη και στο σημείο από το οποίο ξεκίνησε και πέρασε τον ποταμό Υδάσπη ο Αλέξανδρος έχτισε πόλεις. Και στη μία έδωσε το όνομα Νίκαια, σε ανάμνηση της νίκης κατά των Ινδών, και στην άλλη (έδωσε τι όνομα) Βουκεφάλας για να τιμήσει τη μνήμη του αλόγου του Βουκεφάλα, που πέθανε εκεί, επειδή καταβλήθηκε από τον καύσωνα και τα γηρατειά, και αφού προηγουμένως είχε κουραστεί πολύ και είχε μοιραστεί πολλούς κινδύνους με τον Αλέξανδρο, το οποίο ίππευε μόνο αυτός (Αλέξανδρος), επειδή όλους τους άλλους αναβάτες τους έριχνε κάτω από τη ράχη του και το οποίο ήταν μεγαλόσωμο και δυνατό. Και είχε (το άλογο) σημάδι ένα κεφάλι βοδιού χαραγμένο πάνω του εξαιτίας του οποίου και το όνομα αυτό λένε ότι πήρε· άλλοι λένε ότι λευκό σημάδι είχε στο κεφάλι του, ενώ το ίδιο ήταν μαύρο, (σημάδι) που έμοιαζε πάρα πολύ με κεφάλι βοδιού. Αυτό το άλογο το έχασε κάποτε ο Αλέξανδρος στη χώρα των Ουξίων, και έβαλε κήρυκες να πουν παντού ότι θα σκοτώσει όλους τους Ουξίους, αν δεν του φέρουν πίσω το άλογο. Τόσο μεγάλο, λοιπόν, ήταν το ενδιαφέρον του Αλεξάνδρου για αυτό.

Νόημα: 

Το κείμενο της ενότητας αναφέρεται στην αγάπη που έτρεφε ο Μέγας Αλέξανδρος για το άλογο του και στους λόγους για τους οποίους του είχε δώσει το όνομα Βουκεφάλας. Αρχικά, ο Αρριανός, για να καταδείξει την αγάπη του μεγάλου στρατηλάτη για το άλογο του, αναφέρει πως ίδρυσε πόλη με το όνομα του ζώου κοντά στον Υδάσπη ποταμό με αφορμή το θάνατο του σε εκείνο το μέρος. Το άλογο όντας καταπονημένο από τα γηρατειά και τους συνεχείς πολέμους ήταν αδύνατον να υπομείνει τους καύσωνες που επικρατούσαν στην περιοχή με αποτέλεσμα να υποκύψει στην κούραση και στις αβάσταχτες συνθήκες. Ο Αλέξανδρος τότε, σεβόμενος τις δυσκολίες που είχε περάσει μαζί του (μια και ήταν ο μόνος αναβάτης που κατάφερνε να το δαμάσει) και έχοντας υπερβολική αγάπη για αυτό που τον συνόδευε σε κάθε πολεμική σύρραξη, αποφάσισε να ιδρύσει την πόλη Βουκεφάλα προς τιμή του. 

   Στη συνέχεια του κειμένου ο συγγραφέας μας αναφέρει τους λόγους για τους  οποίους πιθανολογείται ότι το άλογο είχε πάρει αυτό το όνομα. Οι λόγοι ήταν δύο: α) είτε γιατί είχε χαραγμένο στην πλάτη του κάποιο σχήμα όμοιο με το κεφάλι βοδιού, β) είτε εξαιτίας ενός άσπρου σημαδιού που είχε στο ολόμαυρο κεφάλι του και το έκανε να μοιάζει με βόδι. Κλείνοντας την παράγραφο για την αγάπη του Αλεξάνδρου προς το άλογο του, ο Αρριανός παραθέτει  ένα παράδειγμα που φανερώνει την αδιάσειστη αγάπη του Μακεδόνα για αυτό. Σύμφωνα με κάποια μαρτυρία, όταν κάποτε το άλογό είχε χαθεί στη χώρα των Ουξίων,  ο Αλέξανδρος απείλησε πως θα αφανίσει όλους τους κατοίκους της περιοχής εάν δεν το εντοπίσουν έγκαιρα, δείχνοντας έτσι πως  το συγκεκριμένο ζώο αποτελούσε για τον ίδιο κάτι περισσότερο από ένα απλό μεταφορικό μέσο.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις της σελίδας 84 του σχολικού βιβλίου: 

1) Πώς πέθανε ο Βουκεφάλας;

Απάντηση: Σύμφωνα με το κείμενο της ενότητας που μελετάμε, ο Βουκεφάλας πέθανε κοντά στο Υδάσπη ποταμό καταπονημένος από την κούραση των μαχών, τα γηρατειά και την αφόρητη ζέστη που επικρατούσε στην περιοχή. Όπως ήταν φυσικό, ένα άλογο με πολλά χρόνια ζωή φορτωμένα στην πλάτη του δεν θα μπορούσε να αντέξει για πολύ το πολεμικό κλίμα και τους καύσωνες που επικρατούσαν στην περιοχή και γι' αυτό μοιραία επήλθε ο θάνατος του.

2) Σε τι όφειλε το όνομα του το άλογο του Μ. Αλεξάνδρου;

Απάντηση: Ο Αρριανός στο κείμενο του αναλύει τους λόγους για τους οποίους λέγεται ότι πήρε το όνομα "Βουκεφάλας" το άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η πρώτη θεωρία λέει ότι το άλογο ονομάστηκε έτσι εξαιτίας ενός χρωματικού σχήματος που είχε χαραγμένο στο δέρμα του και το οποίο έμοιαζε με κεφάλι βοδιού. Ενώ, τέλος, η δεύτερη θεωρία αναφέρει ότι το άλογο "βαπτίστηκε" κατ' αυτόν τον τρόπο εξαιτίας ενός άσπρου σημαδιού που είχε στο κεφάλι του, το οποίο ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με το ολόμαυρο σώμα του και το έκανε να μοιάζει με βόδι.

3) Ποιο γεγονός επικαλείται ο Αρριανός, για να καταδείξει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Μ. Αλεξάνδρου για το άλογο του;

Απάντηση: Ο Αρριανός, για να καταδείξει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του Μέγα Αλεξάνδρου για το άλογο του, αναφέρει στο τέλος του χωρίου της ενότητας που μελετάμε ένα περιστατικό που εκτυλίχθηκε στη χώρα των Ουξίων.  Ο Αλέξανδρος σε αυτή τη χώρα έτυχε να χάσει το αγαπημένο του άλογο και επειδή δεν μπορούσε να το βρει, έστειλε κήρυκες να απειλήσουν όλους τους κατοίκους της περιοχής πως θα τους σκότωνε όλους έναν έναν εάν δεν το έβρισκαν. Η συμπεριφορά αυτή του στρατηλάτη μας υποδηλώνει ξεκάθαρα πως ο Αλέξανδρος αγαπούσε τόσο πολύ το άλογο του, που δεν θα  δίσταζε να αφανίσει έναν ολόκληρο λαό για χάρη του.

4) Μπορείτε να ανακαλέσετε στη μνήμη σας άλλες γνωστές περιπτώσεις στενού δεσμού μεταξύ ενός ανθρώπου και ενός ζώου; 

Απάντηση: Προσπαθώντας να ανακαλέσουμε γνωστές περιπτώσεις στενού δεσμού μεταξύ ενός ανθρώπου και ενός ζώου μας έρχεται στο νου άμεσα η περίπτωση του Οδυσσέα και του σκύλου του Άργου, ο οποίος περίμενε την επιστροφή του αφεντικού του ώστε να ξεψυχήσει στα πόδια του. Στις μέρες μας είναι γνωστές πολλές κινηματογραφικές και τηλεοπτικές ταινίες οι οποίες διαπραγματεύονται και στρέφονται γύρω από αυτό το θέμα, (π.χ. Η Λάση, Ρεξ κτλ) υπερτονίζοντας πόσο δυνατές μπορούν να είναι οι σχέσεις ενός ανθρώπου και ενός ζώου. Αυτό συμβαίνει διότι οι σχέσεις αυτές δεν είναι σχέσεις που στηρίζονται στην ιδιοτέλεια αλλά στην ειλικρίνεια και την αγάπη μεταξύ ανθρώπου και ζώου.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

πόλις: μεγάλος συγκεντρωμένος αριθμός οικημάτων σε μια περιοχή, οι κάτοικοι μιας τέτοιας περιοχής
ἀπολίτευτος: αυτός που δεν συμμετέχει στα κοινά και ιδιαίτερα στα πολιτικά θέματα
ὁ πολίτης: αυτός που ζει σε μια πόλη και αποτελεί οργανικό μέλος της
πολιτικός: αυτός που ασχολείται ενεργά με την πολιτική
τὰ πολιτικά: τα ζητήματα και οι υποθέσεις που σχετίζονται με την πολιτική.
τὸ πολίτευμα: το καθεστώς διοίκησης και λήψης αποφάσεων ενός κράτους που ορίζει τους νόμους
ὁ πολιτισμός: το σύνολο των υλικών και πνευματικών επιτευγμάτων ενός έθνους
ἡ ἀκρόπολις: το φρούριο, οχυρωμένη θέση σε υψηλό σημείο με σκοπό την παρακολούθηση της περιοχής
ἡ κωμόπολις: κατοικημένος χώρος με πληθυσμό μεγαλύτερο του χωριού και μικρότερο της πόλης
πολιορκῶ: προσπαθώ να καταλάβω οχυρωμένη θέση
ἡ πολιορκία: αποκλεισμός οχυρωμένης θέσης από στρατεύματα με σκοπό την κατάληψη της
συμπολιτεύομαι: ανήκω στο πολιτικό χώρο και υποστηρίζω τη παράταξη που κυβερνά.
ἡ συμπολίτευσις (-η): το σύνολο των βουλευτών που υποστηρίζουν την παράταξη της κυβέρνησης
ὁ συμπολίτης: συμπατριώτης
η πολιτική: η άσκηση διακυβέρνησης σε ένα κράτος
πολιτισμένος: αυτός που έχει αναπτυγμένο πολιτισμό
πολιτιστικός: ο σχετικός με τον πολιτισμό
πολιτικοποιώ: κάνω κάτι πολιτικό
πολιτικοποίηση: η ενεργός συμμετοχή στα κοινά
πολιτικολογώ: μιλώ για την πολιτική συνεχώς
πολεοδόμος: επιστήμονας που ασχολείται με τη δόμηση μιας πόλης
πολεοδομία: δημόσια υπηρεσία σχεδίασης και οργάνωσης πόλεων
αντιπολίτευση: το σύνολο των βουλευτών που είναι ενάντιοι στην κυβέρνηση
απολίτιστος: αυτός που δεν έχει πολιτισμός
απολιτικός: ο αδιάφορος για τα πολιτικά θέματα

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 85 του σχολικού βιβλίου:

1) Να γράψεις τι δηλώνουν τα παρακάτω α.ε παράγωγα του ρ. πολιτεύω: πολιτεία, πολίτευμα.

Απάντηση:  
πολιτεία: (α.ε) το πολίτευμα ή  το πολιτικό σύστημα διακυβέρνησης ενός κράτους, (ν.ε) το σύνολο των πολιτών μιας χώρας.

πολίτευμα: το σύστημα διακυβέρνησης μιας χώρας.

2) Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις λέξεις της στήλης Β΄ δημιουργώντας αποδεκτά ονοματικά σύνολα: 

Απάντηση: 1 - στ | 2 - ε | 3 - α | 4 -β | 5 - δ | 6 - γ

3) Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με την κατάλληλη λέξη από αυτές που δίνονται στο πλαίσιο: 

Απάντηση:
α. Λίγες πόλεις στην Ελλάδα έχουν σωστό πολεοδομικό σχεδιασμό.
β. Το Παρίσι αποκαλείται "πόλη του φωτός".
γ. Η φιλολαϊκή πολιτική της κυβέρνησης απέδωσε καρπούς.
δ. Άλλο η πολιτικοποίηση και άλλο η κομματικοποίηση.

4) Να σχηματίσετε στη ν.ε όσο το δυνατόν περισσότερα ονοματικά σύνολα με τη λέξη "πολιτικός" και να δώσετε τη σημασία τους. Συμβουλευτείτε τα λεξικά σας. 

Απάντηση: 
πολιτικός γάμος: ο γάμος που τελείται από εκπρόσωπο της πολιτείας (συνήθως δήμαρχο ή αντιδήμαρχο)
πολιτικές επιστήμες: οι επιστήμες που μελετούν την πολιτική.
πολιτικός κρατούμενος: αυτός που κρατείται εξαιτίας πολιτικών παραπτωμάτων

Β2. Ετυμολογικά

Δείτε θεωρία από το βιβλίο (σελίδα 85)

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 86 του σχολικού βιβλίου:

1) Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά των ρ. κτίζω και βαίνω (στήλη Α΄) με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (στήλη Β΄): 

Απάντηση: 1 -β | 2 - α | 3 - γ | 4 - γ | 5 - δ | 6 - β | 7 - ε

2) Να γράψετε τα παράγωγα ρήματα της α.ε. από τα παρακάτω ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα): 

Απάντηση: βάρβαρος > βαρβαρίζω, σπουδή >  σπουδάζω, εὐθύς >  εὐθύνω, νίκη > νικάω -ῶ, φόβος > φοβέομαι -οῦμαι

3) Να γράψετε παράγωγα ουσιαστικά της α.ε από τα επίθετα: 

Απάντηση: γενναῖος > γενναιότης, ἀφανὴς >  ἀφάνεια, εὐθὺς > εὐθύτης

Γ. Σύνταξη

Μια απλή πρόταση έχει δύο βασικούς όρους: α) το Υποκείμενο και β) το Κατηγόρημα.
α) Το Υποκείμενο βρίσκεται πάντοτε σε πτώση Ονομαστική και φανερώνει το πρόσωπο που ενεργεί, δέχεται μια ενέργεια, πάσχει ή βρίσκεται σε μια κατάσταση.
β) Το Κατηγόρημα μπορεί να αποτελείται από μία ή περισσότερες λέξεις και αναφέρεται πάντοτε στο Υποκείμενο δηλώνοντας την ενέργεια που πράττει το Υποκείμενο και τον αποδέκτη της ενέργειας αυτής ή την ιδιότητα που αποδίδεται στο Υποκείμενο. Το κατηγόρημα μπορεί να είναι είτε μονολεκτικό, όταν αποτελείται μόνο από ένα ρηματικό τύπο, είτε περιφραστικό, όταν εκτός από το ρηματικό τύπο περιέχει και λέξεις που δηλώνουν την ιδιότητα (κατηγορούμενο) του Υποκειμένου ή τον αποδέκτη της ενέργειας αυτού (Αντικείμενο).

Οι διαθέσεις του Ρήματος

Τα ρήματα των Αρχαίων Ελληνικών, όπως και στα Νέα Ελληνικά, ανάλογα με την σημασία τους χωρίζονται σε τρεις διαφορετικές διαθέσεις που φανερώνουν: α) αν το Υποκείμενο ενεργεί (Ενεργητική διάθεση) π.χ. χτυπάω, σκαλίζω, κάνω), β) αν το Υποκείμενο δέχεται μια ενέργεια από κάποιον άλλο (Παθητική διάθεση) π.χ. χτυπιέμαι, σκαλίζομαι, γ) αν το Υποκείμενο βρίσκεται σε μια κατάσταση στην οποία ούτε ενεργεί ούτε δέχεται μια ενέργεια (Ουδέτερη διάθεση) π.χ. κοιμάμαι, κάθομαι. 

Μεταβατικά & Αμετάβατα ρήματα

Τα ρήματα Ενεργητικής Διάθεσης χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: α) τα Μεταβατικά ρήματα των οποίων η ενέργεια μεταβαίνει από το Υποκείμενο που ενεργεί στο Αντικείμενο που δέχεται αυτή την ενέργεια και γι' αυτό αυτά τα ρήματα έχουν Αντικείμενο ώστε να δηλωθεί πλήρως το νόημα τους (π.χ. στα Νέα Ελληνικά: Ο Νίκος χτύπησε την πόρτα) και β) στα Αμετάβατα ρήματα των οποίων η ενεργεία του ρήματος δεν μεταβαίνει από το Υποκείμενο σε κάποιο Αντικείμενο (π.χ. στα Νέα Ελληνικά: Ο Νίκος δουλεύει) και γι΄αυτό δεν έχουν Αντικείμενο.

Προσοχή! Αρκετά ρήματα τα συναντάμε να συντάσσονται και ως μεταβατικά και ως αμετάβατα. 

Το Υποκείμενο 

Το Υποκείμενο μιας πρότασης είναι η λέξη που φανερώνει ποιος ενεργεί και βρίσκεται πάντοτε σε πτώση Ονομαστική ενώ συμφωνεί με το ρήμα στο πρόσωπο και στον αριθμό. Για να το βρούμε πολύ εύκολα ρωτάμε: "ποιός; ποιά, ποιό;".

π.χ. Ἀλέξανδρος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε. [ρήμα: συνήγαγε, Ερώτηση: Ποιός συνήγαγε; Απάντηση: ὁ Ἀλέξανδρος, άρα η λέξη ὁ Ἀλέξανδρος είναι Υποκείμενο του ρήματος "συνήγαγε"]

Ως Υποκείμενο μπορούν να χρησιμοποιηθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, επίθετα, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες προτάσεις κ.α.


Σπάνια μπορεί να συναντήσουμε την περίπτωση στην οποία το ρήμα να είναι σε γ΄ ενικό πρόσωπο ενώ το Υποκείμενο με Ονομαστική Πληθυντικού Ουδετέρου γένους. Τότε έχουμε το φαίνομαι της Αττικής Σύνταξης.

π.χ. Τὰ παιδία παίζει. (μτφ= τα παιδιά παίζουν)  [παίζει:το ρήμα, Ερώτηση: Ποιός παίζει; Απάντηση: Τὰ παιδία. Επειδή η λέξη δεν βρίσκεται σε ονομαστική ενικού αριθμού όπως θα έπρεπε για να ταιριάζει με το ρήμα αλλά σε ονομαστική πληθυντικού ουδετέρου γένους λέμε ότι έχουμε Αττική Σύνταξη.]

Το Κατηγορούμενο του Υποκειμένου

Το (όνομα) επίθετο ή το ουσιαστικό που αποδίδει μια ιδιότητα στο Υποκείμενο της πρότασης, λέγεται Κατηγορούμενο του Υποκειμένου (ή απλά Κατηγορούμενο)  ενώ το ρήμα που μεσολαβεί για να αποδοθεί αυτή ονομάζεται συνδετικό (επειδή συνδέει το Υποκείμενο με την ιδιότητα). Το Κατηγορούμενο του Υποκειμένου βρίσκεται πάντοτε στην ίδια πτώση με το Υποκείμενο (αν είναι επίθετο συμφωνεί και στο γένος και στον αριθμό), δηλαδή σε Ονομαστική, ενώ είναι απαραίτητη προϋπόθεση  για την ύπαρξη του η εξάρτηση από συνδετικό ρήμα.

π.χ. Ἐγώ εἰμὶ σοφός. (εἰμὶ: Ρήμα, ἐγώ: Υποκείμενο, σοφός: Κατηγορούμενο)

Τα κυριότερα συνδετικά ρήματα που συναντάμε είναι: εἰμί, γίγνομαι, ὑπάρχω, τυγχάνω καθίσταμαι, εκβαίνω, διατελώ, λαγχάνω. πέφυκα, αποβαίνω, νομίζομαι, μένω, φαίνομαι, καλοῦμαι, κρίνομαι, αἱροῦμαι, ἔφυν, ὀνομάζομαι, χειροτονοῦμαι, ἐκλέγομαι, λέγομαι.

Προσοχή! Είναι απαραίτητη η εκμάθηση των παραπάνω ρημάτων.

Προσοχή!! Είναι πολύ πιθανό να συναντήσουμε φράση στη οποία υπάρχει συνδετικό ρήμα το οποίο δεν αναφέρεται στα παραπάνω. Επειδή είναι αδύνατο να θυμάται κανείς όλα τα συνδετικά ρήματα, μπορούμε να αντιληφθούμε την ύπαρξη του αν η λέξη που παρουσιάζει νοηματική εξάρτηση από το ρήμα και το Υποκείμενο είναι σε Ονομαστική πτώση και απαντάει στην ερώτηση: Τί ή Πώς + έννοια του ρήματος της πρότασης;  

π.χ.: Οἱ Καππαδόκαι ὑπὸ Ἑλλήνων Σύριοι ὀνομάζονται. (= Οι κάτοικοι της Καππαδοκίας ονομάζονται από τους Έλληνες Σύριοι). [ὀνομάζονται: ρήμα, οἱ Καππαδόκαι: Υποκείμενο, ερώτηση: Πώς ονομάζονται οι κάτοικοι της Καππαδοκίας; Απάντηση: Σύριοι,  άρα η λέξη Σύριοι είναι Κατηγορούμενο.]

Το Αντικείμενο

Αντικείμενο είναι η λέξη (ή η πρόταση) που υποδηλώνει σε ποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα μεταβαίνει η ενέργεια του ρήματος των μεταβατικών ρημάτων ενώ το συναντάμε ΜΟΝΟ στις πλάγιες πτώσεις, δηλαδή στη Γενική, τη Δοτική και την Αιτιατική. Ένα μεταβατικό ρήμα μπορεί να έχει ένα ή δύο αντικείμενα*. Στην πρώτη περίπτωση το ρήμα ονομάζεται Μονόπτωτο (διότι έχει μόνο ένα Αντικείμενο) ενώ στη δεύτερη καλείται Δίπτωτο (διότι έχει δύο Αντικείμενα). Όταν ένα ρήμα έχει δύο Αντικείμενα, τότε από αυτά το ένα καλείται Άμεσο και το άλλο Έμμεσο. Η διάκριση είναι εύκολη και διευκρινίζεται στον παρακάτω πίνακα: 

     

    Αντικείμενο 1 -  Άμεσο                       |           Αντικείμενο 2 -Έμμεσο

    Αιτιατική που δηλώνει πρόσωπο         |           Αιτιατική που δηλώνει πράγμα

    Αιτιατική πτώση                                   |          Γενική ή Δοτική πτώση

    Γενική πτώση                                       |           Δοτική πτώση

Με λίγα λόγια:

α) Το Αντικείμενο σε Αιτιατική είναι πάντα άμεσο.

β) Αν και τα δύο Αντικείμενα βρίσκονται σε Αιτιατική, άμεσο είναι αυτό που δηλώνει πρόσωπο ενώ το άλλο είναι έμμεσο. 

γ) Αν το ένα Αντικείμενο είναι σε Γενική πτώση και το άλλο σε Δοτική, τότε αυτό που είναι σε Γενική είναι το άμεσο ενώ το άλλο είναι έμμεσο. 

* Μεγάλη προσοχή! Ένα ρήμα μπορεί να έχει δύο αντικείμενα που συνδέονται μεταξύ τους είτε με κόμμα (το ένα μετά το άλλο) είτε με συμπλεκτικό σύνδεσμο. Τότε το ρήμα είναι ΜΟΝΟΠΤΩΤΟ  διότι τα αντικείμενα δεν χρησιμοποιούνται για να ολοκληρωθεί το νόημα του ρήματος αλλά για να γίνει πιο περιγραφική μια κατάσταση. Σπανιότερα συναντάμε περίπτωση στην οποία το ρήμα έχει τρία ή παραπάνω αντικείμενα και είναι ΔΙΠΤΩΤΟ. Σε αυτή την περίπτωση δεν συνδέονται όλα τα αντικείμενα μεταξύ τους με κόμμα ή σύνδεσμο αλλά μόνο εκείνα που ανήκουν στην ίδια κατηγορία (είτε είναι άμεσα είτε έμμεσα).

1ο παράδειγμα στα Νέα Ελληνικά: Ο Θανάσης χτύπησε το Γιώργο, το Νίκο και το Δημήτρη. [Γιώργο, Νίκο, Δημήτρη: Αντικείμενα που συνδέονται με σύνδεσμο και κόμμα άρα το ρήμα "χτύπησε"είναι μονόπτωτο.]

2ο παράδειγμα στα Νέα Ελληνικά: Οι θεοί έδωσαν στους ανθρώπους το νερό και τη φωτιά. [στους ανθρώπους: έμμεσο αντικείμενο, το νερό και τη φωτιά: άμεσα αντικείμενα που συνδέονται με το "και". Άρα το ρήμα "έδωσαν" είναι δίπτωτο.]

Διαβάστε άριστα τη θεωρία του σχολικού βιβλίου (σελίδες 87 & 88).

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 88 & 89).

1) Να εντοπίσετε το ρήμα, το υποκείμενο και το κατηγορούμενο στις παρακάτω προτάσεις:

Απάντηση:

α. Οὗτοι εἰσι πονηροί.  [εἰσί: ρήμα, οὗτοι: υποκείμενο, πονηροί: κατηγορούμενο]
β. Σὺ ἀνυπόδητος καὶ ἀχίτων διατελεῖς. [διατελεῖς: ρήμα, σύ: Υποκείμενο, ἀνυπόδητος - ἀχίτων: κατηγορούμενα]
γ. Ὁ πόλεμος πολλῶν αἴτιος κακῶν γεγένηται. [γεγένηται: ρήμα, ὁ πόλεμος: υποκείμενο, αἴτιος: κατηγορούμενο]
δ. Ἐμπόριον ἦν τὸ χωρἰον καὶ ὥρμουν αὐτόθι ὁλκάδες πολλαί. [ἦν: ρήμα, το χωρίον: υποκείμενο, ἐμπόριον:κατηγορούμενο]
ε. Οἱ Καππαδόκαι ὑπὸ Ἑλλήνων Σύριοι όνομάζονται. [ὀνομάζονται: ρήμα, οἱ Καππαδόκαι: υποκείμενο, Σύριοι: κατηγορούμενο]
στ. Ἡ μὲν τοῦ σώματος ἰσχὺς γηράσκει, ἡ δὲ τῆς ψυχῆς ῥώμη ἀγήρατός ἐστί. [γηράσκει: ρήμα, ἡ ἰσχύς: υποκείμενι, ἐστί: ρήμα, ἡ ῥώμη: υποκείμενο, ἀγήρατος: κατηγορούμενο]
ζ. Οὐδεὶς ἔστι μοι ἀλλότριος, ἄν χρηστὸς ᾖ. [ἐστί: ρήμα, οὐδείς: υποκείμενο, ἀλλότριος: κατηγορούμενο, ᾖ: ρήμα, (οὗτος): υποκείμενο, χρηστός: κατηγορούμενο]

2) Να συμπληρώσετε το κατηγορούμενο στις παρακάτω προτάσεις:

Απάντηση: 
α. Εγώ καὶ σὺ φίλοι (φίλος) ἐσμέν.
β. Μαθηταὶ (μαθητής) τοῦ Σωκράτους ἐστέ;
γ. Οἱ πρόγονοι ἦσαν σοφοὶ (σοφός) καὶ ἀγαθοί (άγαθός).
δ. Οἱ ἀδικοῦντες τὴν πόλιν ἡμέτεροι ἐχθροί (ἐχθρός) εἰσιν.
ε. Ἐκείνη ἡ γραῦς δικαία (δίκαιος) ἦν.

3) Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις:

Απάντηση: 
α. Ἀλέξανδρος ἐθήρευεν ἐλάφους ἐν τῷ ὄρει. [ἐθήρευεν: ρήμα, Ἀλέξανδρος: υποκείμενο, ἐλάφους: αντικείμενο]
β. Σωκράτης διδάσκει τὴν ἀρετήν. [διδάσκει: ρήμα, Σωκράτης: υποκείμενο, τὴν ἀρετὴν: αντικείμενο]
γ. Ὁ στρατηγὸς τὴν ἑλληνικὴν δύναμιν ἤθροιζεν. [ἤθροιζεν: ρήμα, ὁ στρατηγὸς: υποκείμενο, δύναμιν: αντικείμενο]
δ. Λέγει αὐτῷ ὁ νεανίσκος. [λέγει: ρήμα, ὁ νεανίσκος: υποκείμενο, αὐτῷ: αντικείμενο]
ε. Οἱ δικασταί  ἐθαύμασαν τὴν σοφίαν τοῦ νομοθέτου. [ἐθαύμασαν: ρήμα, οἰ δικασταί: υποκείμενο, τὴν σοφίαν: αντικείμενο]

4) Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν στις παρακάτω προτάσεις και να βρείτε τα κατηγορούμενα.

Απάντηση: 
α. Ἡ πόλις ἡμῶν ἔνδοξος ἐγένετο. [ἔνδοξος: κατηγορούμενο του υποκειμένου ἡ πόλις]
β. Σὺ τυφλός τὰ τ ὦτα τὸν τε νοῦν τά τ' ὄμματ' εἶ. [τυφλός: κατηγορούμενο του υποκειμένου σὺ]
γ. Ἀλέξανδρος ἦν υἱὸς  Φιλίππου. [υἱός: κατηγορούμενο του υποκειμένου Ἀλέξανδρος]
δ. Καὶ ἦν ἡ μάχη καρτερά. [καρτερά: κατηγορούμενο του υποκειμένου ἡ μάχη]
ε. Πᾶν ἀναγκαῖον πρὰγμα ἀνιαρὸν ἔφυ. [ἀνιαρόν: κατηγορούμενο του υποκειμένου πρᾶγμα]

5) Να βρείτε τα αντικείμενα στις παρακάτω προτάσεις:

Απάντηση: 
α. Οἱ Φελλόποδες εὔχονται ἡμῖν εὔπλοιαν. [εὔπλοιαν: άμεσο αντικείμενο στο ρήμα εὔχονται ἡμῖν: έμμεσο αντικείμενο στο ρήμα εὔχονται]
β. Βασιλεὺς ἤκουσε Τισσαφέρνους τὴν Κύρου στρατείαν. [στρατείαν: άμεσο αντικείμενο στο ἤκουσε, Τισσαφέρνους: έμμεσο αντικείμενο στο ἤκουσε]
γ. Μή μοι φθονήσῃς τοῦ μαθήματος. [τοῦ μαθήματος: άμεσο αντικείμενο στο φθονήσῃς, μοι: έμμεσο αντικείμενο στο φθονήσῃς]

6) Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν στις παρακάτω προτάσεις και να βρείτε τα αντικείμενα των ρημάτων:

Απάντηση:
α. Οὗτος ἐθαύμαζε τὴν ἀρετήν  τῶν προγόνων. [ἀρετήν: αντικείμενο του ρ. ἐθαύμαζε]
β. Οἱ Ἀθηναῖοι ἔπεμπον τοὺς νέους πρὸς τοὺς διδασκάλους. [νέους: αντικείμενο του ρ. ἔπεμπον]
γ. Καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς πόλιν ἔκτισεν Ἀλέξανδρος. [πόλιν: αντικείμενο του ρήματος ἔκτισεν.]
δ. Ἡ πόλις ἐκράτησε τῶν ἐχθρῶν καὶ τρόπαια ἔστησεν. [ἐχθρῶν: αντικείμενο του ρήματος ἐκράτησε, τρόπαια: αντικέιμενο του ρήματος ἔστησεν.]
ε. Οἱ Ἀθηναῖοι τοῖς συμμάχοις ὠργίζοντο. [συμμάχοις: αντικείμενο του ρήματος ὠργίζοντο]

7) Να  βρείτε τα ρήματα και τα υποκείμενα τους στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να τα μεταφέρετε στον αντίστοιχο τύπο του άλλου αριθμού:

Απάντηση:
α. Ὑμεῖς ἐκινδυνεύσατε τὸν ἔσχατον κίνδυνον. [ἐκινδυνεύσατε: ρήμα - ἐκινδύνευσας, ὑμεῖς: υποκείμενο]
β. Οὗτος ἐθαύμαζε τὴν ἀρετὴν τῶν προγόνων. [ἐθαύμαζε: ρήμα - ἐθαύμαζον, οὗτος: υποκείμενο]
γ. Οἱ στρατιῶται διέβαινον ἐκ τῆς Θρᾴκης εἰς τὴν Ἀσίαν. [διέβαινον: ρήμα - διέβαινε, οἱ στρατιῶται: υποκείμενο]
δ. Στέφανον ὁ νικητὴς λαμβάνει. [λαμβάνει: ρήμα - λαμβάνουσιν, ὁ νικητής: υποκείμενο]

8) Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να μεταφέρετε τα αντικείμενα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού:

Απάντηση: 
α. Οὐ φέρει καλὸν καρπὸμ τοῦτο τὸ δένδρον. [οὐ φέρει: ρήμα, τὸ δένδρον: υποκείμενο, καρπόν: αντικείμενο - καρπούς]
β. Γέρων ἀγροὺς καὶ ἀμπέλους εἶχε. [εἶχε: ρήμα, γέρων: υποκείμενο, ἀγρούς, ἀμπέλους: αντικείμενα - ἀγρόν, ἄμπελον]
γ. Οἱ Ἕλληνες φρουροῦσι τὰς πύλας. [φρουροῦσι: ρήμα, οἱ Ἕλληνες: υποκείμενο, τὰς πύλας: αντικείμενο - τὴν πύλην]
δ. Οἱ  Σμυρναῖοι ἀποστέλλουσιν ἐς Κλάρον θεωρούς. [ἀποστέλλουσιν: ρήμα, οἱ Σμυρναῖοι: υποκείμενο, θεωρούς: αντικείμενο - θεωρὸν]
ε. Οἱ ἡμέτεροι σύμμαχοι ὑπομένουσι τοὺς κινδύνους. [ὑπομένουσι: ρήμα, οἱ σύμμαχοι: υποκείμενο, τοὺς κινδύνους: αντικείμενο - τὸν κίνδυνον]