Ενότητα 4η - "Οι Σεληνίτες" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Β΄ Γυμνασίου

Ενότητα 4η - "Οι Σεληνίτες" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Β΄ Γυμνασίου

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄  Γυμνασίου - Ενότητα 4η

"Οι Σεληνίτες"

Από σελίδα 30 έως σελίδα 37 στο σχολικό βιβλίο

Μετάφραση κειμένου (σελίδα 30 σχολικού βιβλίου)

Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία 1.23 - 26 (διασκευή)

Όμορφος στους Σεληνίτες θεωρείται, κάποιος αν είναι εντελώς φαλακρός. Και όμως και γένια «αφήνουν» να φυτρώνουν λίγο πιο πάνω από τα γόνατα. Και νύχια στα πόδια δεν έχουν, αλλά όλοι είναι μονοδάκτυλοι. Και όταν ή κοπιάζουν ή γυμνάζονται, ιδρώνουν παράγοντας γάλα σε όλο τους το σώμα, ώστε και τυριά να «πήζουν» από αυτό. Τα μάτια τους, μάλιστα, τα έχουν πρόσθετα και πολλοί, αν χάσουν τα δικά τους, βλέπουν χρησιμοποιώντας αυτά που παίρνουν από άλλους. Μερικοί, μάλιστα, οι πλούσιοι, έχουν και πολλά αποθηκευμένα για ώρα ανάγκης. Ένας τεράστιος καθρέφτης βρίσκεται πάνω από ένα πηγάδι όχι πολύ βαθύ. Αν, λοιπόν, κατέβει κάποιος στο πηγάδι, ακούει όλα όσα λέγονται στη γη, αν πάλι κοιτάξει προσεκτικά στον καθρέφτη, βλέπει όλες τις πόλεις και όλους τους λαούς. Τότε και εγώ είδα τους δικούς μου και όλη την πατρίδα, αλλά, αν με έβλεπαν κι εκείνοι, δεν μπορώ καθόλου να το πω. Κι όποιος δεν πιστεύει πως αυτά είναι έτσι, αν ποτέ φτάσει κι ο ίδιος εκεί, θα καταλάβει πως λέω την αλήθεια.

Νόημα

Σε μια ακόμη φανταστική αφήγησή του ο Λουκιανός μας μιλάει για τους Σεληνίτες. Αρχικά αναφέρει ότι  όμορφος σε εκείνους θεωρείται οποιοσδήποτε είναι φαλακρός και έχει μακριά γένια ενώ τονίζει ότι από τον ιδρώτα τους τα μονοδάκτυλα αυτά ανθρωποειδή πήζουν βρώσιμο τυρί. Επιπλέον, κύριο γνώρισμα τους είναι ότι έχουν αποσπώμενα μάτια και ο καθένας μπορεί να δανείζεται του άλλου σε περίπτωση απώλειάς τους ενώ οι πλούσιοι έχουν αποθέματα ματιών στο σπίτι τους για την κάλυψη έκτακτων αναγκών. Συνεχίζοντας την αφήγησή του ο συγγραφέας περιγράφει ένα πηγάδι που υπάρχει στη χώρα των Σεληνιτών, το οποίο έχει για καπάκι του έναν καθρέφτη. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, αν κανείς κοιτάξει από το καπάκι, βλέπει όλες τις πόλεις και τους λαούς της γης ενώ, αν κατέβει μέσα σε αυτό, ακούει οτιδήποτε λέγεται πάνω στη γη. Τελειώνοντας ο Λουκιανός απευθυνόμενος στους αναγνώστες τονίζει ότι όλα αυτά τα περίεργα πράγματα θα μπορέσει να τα διαπιστώσει κανείς όταν ταξιδέψει ο ίδιος στην Σελήνη.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις της σελίδας 32 του σχολικού βιβλίου

1) Ποια εξωτερικά χαρακτηριστικά των Σεληνιτών σας εντυπωσίασαν περισσότερο; 

Απάντηση: Ο Λουκιανός περιγράφει τους Σεληνίτες ως ανθρωποειδή πλάσματα με αρκετά περίεργα εξωτερικά χαρακτηριστικά. Από εκείνα  μας εντυπωσιάζει ιδιαίτερα  το γεγονός ότι έχουν μόνο ένα δάκτυλο στα ποδιά τους καθώς και το ότι, όταν ιδρώνουν, παράγουν γάλα με το οποίο παρασκευάζουν τυρί. Τέλος αξίζει να επισημάνουμε ότι τα αποσπώμενα μάτια τους είναι ένα χαρακτηριστικό που μας προξενεί επίσης ιδιαίτερη εντύπωση για ευνόητους λόγους.
[ads-post]
2) Πώς λειτουργεί το κάτοπτρον και ποια δυνατότητα δίνει στους Σεληνίτες;  

Απάντηση:  Το κάτοπτρο σύμφωνα με το κείμενο λειτουργεί διττά για τους Σεληνίτες. Από τη μία αποτελεί το καπάκι ενός πηγαδιού, στο οποίο αν κατέβει κανείς ακούγεται οτιδήποτε λέγεται στη γη, ενώ από την άλλη αποτελεί το μέσο με το οποίο οι Σεληνίτες μπορούν να δουν τι γίνεται πάνω σε αυτή. Στην ουσία, δηλαδή, λειτουργεί ως κατασκοπικό μέσο από το οποίο οι κάτοικοι της Σελήνης μπορούν να δουν και να πληροφορηθούν τα πάντα από το γήινο κόσμο.

3) Σε ποιο βαθμό ανταποκρίνεται στον τίτλο Ἀληθής Ἱστορία το απόσπασμα που διαβάσατε; Γιατί, κατά τη γνώμη σας, ονόμασε έτσι το έργο του ο Λουκιανός;  Πώς ερμηνεύετε την τελευταία περίοδο του κειμένου;

Απάντηση: Διαβάζοντας κανείς το κείμενο του Λουκιανού αντιλαμβάνεται αμέσως ότι ο τίτλος του κειμένου δεν ανταποκρίνεται σε καμία περίπτωση στο περιεχόμενο του. Τα όσα περιγράφει σε αυτό ο συγγραφέας του μόνο με αληθινή ιστορία δεν μπορούν να παραλληλιστούν. Προφανώς, ο δημιουργός του θέλει να σχηματίσει μια ισχυρή αντίθεση ανάμεσα στον τίτλο και το περιεχόμενο του έχοντας ως απώτερο στόχο να ειρωνευτεί τους ομότεχνους του για τα απίστευτα περιστατικά που περιγράφουν στα έργα τους. Μάλιστα, στη τελευταία φράση του κειμένου ο Λουκιανός  προσπαθεί να αιφνιδιάσει τους αναγνώστες καλώντας του να επισκεφθούν την Σελήνη και να διαπιστώσουν και οι ίδιοι την αλήθεια των λεγομένων του, κάτι που προφανώς είναι αδύνατο να συμβεί. Έτσι καταφέρνει να εντυπωσιάσει με τα όσα περιγράφει αλλά και να εκπλήξει με αυτόν τον πρωτότυπο επίλογο.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

καλλίκομος:  αυτός που έχει όμορφα μαλλιά
καλλίπαις: αυτός που έχει όμορφα, καλλίγραμμα πόδια
καλλίνικος:  αυτός που νίκησε θριαμβεύοντας
καλλιστέφανος: αυτός που φέρει όμορφο στεφάνι
Καλλισθένης:  ιστοριογράφος της αρχαιότητας
καλλιπάρῃος: αυτός που έχει ωραία μάγουλα
τὸ κάλλος: η ομορφιά
ἡ καλλονή: η πολύ όμορφη γυναίκα
τὸ καλλιστεῖον (-είο): ο διαγωνισμός ομορφιάς
καλοήθης: αυτός που μπορεί να γιατρευτεί (όταν μιλάμε για αρρώστια)
ἡ καλοκαγαθία: η καλοσύνη
ἡ καλοκαιρία: ο καλός καιρός
καλλιεπής: αυτός που εκφράζει ή γράφει όμορφα λόγια
ἡ καλλιέπεια: η γραπτή ή προφορική έκφραση ωραίων λόγων
καλλωπίζω: στολίζω, ομορφαίνω
καλλίφωνος: αυτός που έχει ωραία φωνή
ἡ καλλιφωνία: η ωραία φωνή
καλλιγραφῶ: γράφω με ωραία γράμματα
Καλλιρρόη: μία από τις κόρες του Ωκεανού.
ἡ καλλιγραφία: το ωραίο γράψιμο
ἡ καλλιτεχνία: η τελειότητα ενός έργου
καλλιεργῶ: δουλεύω τη γη για να παράγω καρπούς
καλοσύνη: η καλοκαγαθία
καλοσυνάτος:  ο αβρός, ο πράος
καλλυντικό: σκεύασμα που ομορφαίνει το δέρμα
καλοδέχομαι: δέχομαι κάτι με ευχάριστο τρόπο
καλοθρεμμένος: ο παχύς, ο χορτάτος
καλολογικός: ο σχετικός με την επιστήμη του ωραίου
καλομαθαίνω: μαθαίνω σε μια ευχάριστη κατάσταση, στην καλοπέραση
καλοπιάνω: προσπαθώ να πετύχω κάτι κολακεύοντας κάποιον
καλόπιστος: αυτός που έχει καλή πρόθεση
καλοπροαίρετος: αυτός που έχει καλή διάθεση
καλότυχος: αυτός που έχει καλή τύχη, ο τυχερός
καλοτάξιδος: αυτός που έχει καλό ταξίδι
καλορίζικος: αυτός που έχει καλή τύχη
καλοπέραση: η άνετη ζωή
καλλιμάρμαρος: ο κατασκευασμένος από ωραία μάρμαρα

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 33 του σχολικού βιβλίου

1) Τι σημαίνουν οι φράσεις "τα καλά κόποις κτώνται" και "ουδέν κακόν αμιγές καλού" που χρησιμοποιούμε συχνά στην καθημερινή μας επικοινωνία;

Απάντηση:

"τα καλά κόποις κτώνται": η φράση αυτή χρησιμοποιείται για να δηλωθεί ότι η επιτυχία οποιασδήποτε προσπάθειας στη ζωή έγκειται στην εργατικότητα του ατόμου, τα καλά αποκτούνται με κόπο
"ουδέν κακόν αμιγές καλού": η φράση σημαίνει ότι κάθε κακή κατάσταση έχει πέρα από τα αρνητικά και κάποια θετικά αποτελέσματα

2) Να εντάξετε στις στήλες του παρακάτω πίνακα τις ομόρριζες του ρ. καλλωπίζω λέξεις της α.ε. ανάλογα με τη σημασία τους: καλλωπιστής, καλλωπισμός, καλλώπισμα, καλλωπιστικός.

Απάντηση: 
πρόσωπο που ενεργεί: καλλωπιστής
ενέργεια, κατάσταση: καλλωπισμός
αποτέλεσμα ενέργειας: καλλώπισμα
επίθετο: καλλωπιστικός

3) Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της ν.ε. με α΄ συνθετικό το επίθετο καλός που να ανταποκρίνονται στη σημασία που δίνεται: 

Απάντηση: 
αυτός που έχει καλό γούστο: καλόγουστος
αυτίς που είναι καλά γυμνασμένος: καλογυμνασμένος
αυτός που έχει καλή καρδιά: καλόκαρδος
αυτός που είναι ωραία ντυμένος: καλοντυμένος
αυτός που ζει καλή ζωή, χωρίς στερήσεις: καλοζωισμένος

4) Να ανζητήσετε στι Κεξιλογικό Πίνακα λέξεις συνώνυμες και αντώνυμες των λέξεων της ν.ε. που δίνονται: 

Απάντηση: 
Συνώνυμα:              ευφραδής → καλλιεπής
                   αναπτύσσω (μτφ.) → καλλιεργώ
                           κομψοτεχνία → καλλιτεχνία
                              ευπρεπίζω → καλλωπίζω

Αντώνυμα:               αποπαίρνω → καλοπιάνω
                               παράφωνος → καλλίφωνος
                                 δύσμοιρος → καλορίζικος
                                δύστροπος → καλοσυνάτος

Β2. Ετυμολογικά

Διαβάστε τη θεωρία του σχολικού βίβλιου (σελίδα 34)

Απαντήσεις στις ασκήσεις των σελίδων 34 - 35 του σχολικού βιβλίου:

1) Να σχηματίσετε το αρσενικό του ειθέτου των παρακάτω σύνθετων λέξεων της α.ε. με α΄ συνθετικό το αριθμητικό επίθετο μόνος: 

Απάντηση:

μόνος + μάχομαι → μονομάχος                            μόνος + συλλαβή  → μονοσύλλαβος
   μόνος + ξύλον → μονόξυλος                                  μόνος + γένος  → μονογενής
  μόνος + στίχος → μονόστιχος                            μόνος + οφθαλμός → μονόφθαλμος

2) Με τα συνθετικά μέρη που δίνονται να σχηματίσετε τις σύνθετες λέξεις της α.ε. που ζητούνται στην παρένθεση: 

Απάντηση: 
πικρός + χολή: πικρόχολος (επίθετο)
λεπτός + λέγω: λεπτολόγος (επίθετο)
λευκή + θέα: Λευκοθέα (κύριο όνομα)
μέγας (γεν. μεγάλ-ου) + πρέπω: μεγαλοπρεπής (επίθετο)

δώδεκα + μήν: δωδεκάμηνος (επίθετο)

3) Με τα επίθετα σε -ύς που σας δίνονται να σχηματίσετε σύνθετα επίθετα της α.ε. και να διακρίνετε με ενωτικά τα συνθετικά μέρη τους, σύμφωνα με το παράδειγμα: 

Απάντηση: 
βαθύς  (γεν. εν. βαθέος) + βουλή → βαθύ-βουλος
βαρύς + τόνος → βαρύ-τονος
εὐθύς  + τείνω → εὐθυ-τενής
βαρύς + γδοῦπος → βαρύ-γδουπος
εὐθύς + γραμμή → εὐθύ-γραμμος
ὀξύς + θυμός → ὀξύ-θυμος

Γ. Γραμματική

1. Γ' Κλίση επιθέτων

Ενικός Αριθμός
	Αρσενικό	Θηλυκό	Ουδέτερο
Ονομ.	εὐθύς	εὐθεῑα	εὐθύ
Γεν.	εὐθέος	εὐθείας	εὐθέος
Δοτ.	εὐθεῖ	εὐθείᾳ	εὐθεῖ
Αιτ.	εὐθύν	εὐθεῖαν	εὐθύ
Κλητ.	εὐθύ	εὐθεῖα	εὐθύ

Πληθυντικός Αριθμός
Ονομ.	εὐθεῖς	εὐθεῑαι	εὐθέα
Γεν.	εὐθέων	εὐθειῶν	εὐθέων
Δοτ.	εὐθέσι	εὐθείαις	εὐθέσι
Αιτ.	εὐθεῖς	εὐθείας	εὐθέα
Κλητ.	εὐθεῖς	εὐθεῖαι	εὐθέα

Παρατηρήσεις: 
1. Τα επίθετα αυτής της τάξης είναι κυρίως οξύτονα. Βαρύτονα είναι μόνο τα θῆλυς, θήλεια, θῆλυ και ἥμισυς, ἡμίσεια, ἥμισυ.
2. Το θηλυκό γένος κλίνεται κατά την α΄ κλίση των ουσιαστικών.
3. Το -α των καταλήξεων της ονομαστικής, αιτιατικής και κλητικής ενικού του θηλυκού γένους είναι βραχύ.

2. Η Υποτακτική

Διαβάστε τη θεωρία της σελίδας 35 του σχολικού βιβλίου

Υποτακτική Ενεστώτα ρήματος εἰμί

Υποτακτική Εν. εἰμί

ὦ

ᾖς

ᾖ

ὦμεν

ἦτε

ὦσι(ν)

Η Υποτακτική Ενεστώτα του ρήματος εἰμἰ είναι πολύ σημαντική για το σχηματισμό της Υποτακτικής των βαρύτονων ρημάτων και για αυτό είναι απαραίτητο να τη διαβάσετε και να τη μάθετε άριστα. Προσοχή! Υποτακτική έχουν μόνο ο Ενεστώτας, ο Αόριστος και ο Παρακείμενος.

Υποτακτική Ενεστώτα: Για να σχηματίσουμε την Υποτακτική Ενεστώτα ενός βαρύτονου ρήματος, παίρνουμε το θέμα της Οριστικής Ενεστώτα (π.χ. λυ-) και προσθέτουμε σε αυτό  τις καταλήξεις της Υποτακτικής, οι οποίες είναι ίδιες με τους τύπους της Υποτακτικής Ενεστώτα του ρήματος εἰμί.  Έτσι έχουμε: 

Υποτακτική Ενεστώτα

λύ - ω

λύ - ῃς

λύ - ῃ

λύ – ωμεν

λύ – ητε

λύ – ωσι(ν)

Υποτακτική Αορίστου: Για να σχηματίσουμε την Υποτακτική Αορίστου ενός βαρύτονου ρήματος, παίρνουμε το θέμα της Οριστικής Αορίστου, αφαιρούμε την χρονική - συλλαβική αύξηση (π.χ. ἔλυσ-) και προσθέτουμε σε αυτό  τις καταλήξεις της Υποτακτικής, οι οποίες είναι ίδιες με τους τύπους της Υποτακτικής Ενεστώτα του ρήματος εἰμί.  Έτσι έχουμε:

Υποτακτική Αορίστου

λύ - σω

λύ - σῃς

λύ - σῃ

λύ – σωμεν

λύ – σητε

λύ – σωσι(ν)

Προσοχή! Η Υποτακτική Αορίστου δεν παίρνει αύξηση!

Διαβάστε άριστα τις παρατηρήσεις της σελίδας 36 του σχολικού βιβλίου.

Απαντήσεις στις ασκήσεις των σελίδων 36 - 37 του σχολικού βιβλίου:

1) Να γράψετε τους τύπους των επιθέτων που ζητούνται στην παρένθεση: 

Απάντηση: 

γλυκύς, γλυκεῖα, γλυκύ (γεν. εν. και πληθ. θηλ.)	γλυκείας	ἥμισυς, ἡμίσεια, ἥμισυ (αιτ. εν. και πληθ. ουδ.)	ἥμισυ
	γλυκειῶν		ἡμίσεα
θῆλυς, θήλεια, θῆλυ (δοτ. εν. και πληθ. αρσ.)	θήλει	εὐρύς, εὐρεῖα, εὐρὺ (ονομ. εν. και πληθ. ουδ.)	εὐρὺ
	θήλεσι		εὐρέα
ταχύς, ταχεῖα, ταχὺ (γεν. εν. και πληθ. ουδ.)	ταχέος	ἡδύς, ἡδεῖα, ἡδύ (αιτ. εν. και πληθ. αρσ.)	ἡδύν
	ταχέων		ἡδεῖς

2) Να μεταφέρετε τις φράσεις στην πτώση που ζητείται εντός παρενθέσεως: 

Απάντηση: 
βαθὺ πέλαγος → βαθέος πελάγους (γεν. εν.)     βαρὺ πένθος → βαρέα πένθη (ονομ. πληθ.)
θρασὺς ἀνὴρ → θρασεῖ ἀνδρὶ (δοτ. εν.)           βραδεῖα ὁδὸς → βραδειῶν ὁδῶν (γεν. πληθ.)
ὀξὺς ἦχος → ὀξὺν ἦχον (αιτ. εν.)                    τραχεῖα χώρα → τραχείας χώρας (αιτ. πληθ.)

3) Να συσχετίσετε τους υπογραμμισμένους τύπους της υποτακτικής της στήλης Α΄ με τις σημασίες τους στη στήλη Β΄:  

Απάντηση: α-1, β-2, γ-1, δ-3, ε-4, στ-5

4)  Να γράψετε τα ρήματα στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο του ίδιου χρόνου και της ίδια έγκλισης: 

Απάντηση: κελεύσῃς → κελεύσωσι(ν), τοξεύητε → τοξεύωσι(ν), παύσωμεν → παύσωσι(ν)

5) Να συμπληρώσετε τξ σωστή κατάληξη υποτακτικής στις παρακάτω φράσεις:

Απάντηση: ὑμεῖς λύσητε, ἡμεῖς πράξωμεν, οὗτοι λέγωσι(ν), ὑμεῖς άποβλέψητε, οὗτοι πιστεύωσι(ν).

6) Να μεταφέρετε τους ρηματικούς τύπους στον αόριστο διατηρώντας ίδια την έγκλιση, τον αριθμό και το πρόσωπο: 

Απάντηση: Ὅστις μὴ πιστεύῃ → πιστεύσῃ, ἡμεῖς βλάπτωμεν → βλάψωμεν, οὗτοι ἱκετεύωσιν → ἱκετεύσωσι(ν), σὺ ἑρμηνεύῃς → ἑρμηνεύσῃς, ἡμεῖς κελεύωμεν → κελεύσωμεν, ὑμεῖς θεραπεύητε → θεραπεύσητε

7) Να τοποθετήσετε τα ρήματα στο κατάλληλο πρόσωπο της υποτακτικής του χρόνου που ζητείται: 

Απάντηση: 

α. Λόγισαι (=υπολόγισε) ὁπόσα μοι ὀφείλεις, ἵνα μὴ περὶ αὐτῶν ἐρίζωμεν (ἐρίζω, εενστ.).

β. Ἐὰν ἡμεῖς φονεύσωμεν (φονεύω, αορ.) αὐτόν, ἄδικοι ἐσόμεθα.

γ. Ἐὰν ὑμεῖς λύσητε (λύω, αορ.) τὰς σπονδάς, ἐπίορκοι ἔσεσθε.

δ. Ἤν τις παραναίνῃ (παραβαίνω, ενεστ.) τι τούτων, ζημίαν ἐπέθεσαν (= επιβάλλουν τιμωρία).

ε. Ἐὰν τις εἰς τὸ κάτοπτρον ἀποβλέψῃ (ἀποβλέπω, αορ.) πάσας τὰς πόλεις ὁρᾷ.

στ. Ἕνεκα χρημάτων μηδένα θεῶν ὀμὀσῃς (=για χρήματα σε κανέναν θεό μην ορκιστείς), μηδ' ἄν μέλλῃς (μέλλω, ενεστ.) εὐορκεῖν (=να τηρήσεις τον όρκο σου).