Ενότητα 9η - "Η Καλλιπάτειρα" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Β΄ Γυμνασίου

Ενότητα 9η - "Η Καλλιπάτειρα" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Β΄ Γυμνασίου

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄  Γυμνασίου - Ενότητα 9η

"Η Καλλιπάτειρα"

Από σελίδα 68 έως σελίδα 75 στο σχολικό βιβλίο

Μετάφραση κειμένου (σελίδα 68 σχολικού βιβλίου)

Παυσανίας, Ἑλλάδος Περιήγησις 5.6.7-8 (διασκευή)

Στο δρόμο προς την Ολυμπία υπάρχει βουνό με ψηλούς βράχους απόκρημνο, που λέγεται Τυπαίο. Σε αυτό υπάρχει νόμος στους κατοίκους της Ηλείας να πετούν τις γυναίκες, αν αποκαλυφθούν να έχουν έρθει στους Ολυμπιακούς αγώνες ή και γενικά να έχουν περάσει τον Αλφειό κατά τις απαγορευμένες γι’ αυτές μέρες. Ούτε και λένε ότι πιάστηκε καμιά άλλη, παρά μόνο η Καλλιπάτειρα, η οποία ονομάζεται από μερικούς και Φερενίκη. Αυτή (η Καλλιπάτειρα), επειδή είχε πεθάνει νωρίτερα ο σύζυγος της, αφού μεταμφιέστηκε πλήρως σε άνδρα γυμναστή, έφερε σαν γυμναστής στην Ολυμπία το γιο της, για να αγωνιστεί· επειδή ο γιος της Πεισίροδος νίκησε, καθώς η Καλλιπάτειρα πηδούσε πάνω από το φράχτη αυτό με τον οποίο έχουν περιορισμένους τους γυμναστές, γυμνώθηκε. Και όταν αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα, την άφησαν ατιμώρητη αποδίδοντας σεβασμό και στον πατέρα της και στα αδέρφια της και στο γιό της – γιατί όλοι αυτοί είχαν νικήσει στους Ολυμπιακούς Αγώνες – έκαναν όμως νόμο στο μέλλον για τους γυμναστές να μπαίνουν γυμνοί στους αγώνες.

Νόημα: 

Στο κείμενό του ο Παυσανίας μας αφηγείται την ιστορία της Καλλιπάτειρας, της μοναδικής γυναίκας που κατάφερε να παρακολουθήσει από κοντά τους Ολυμπιακούς Αγώνες των αρχαίων χρόνων. Σύμφωνα με τον περιηγητή, στην Ηλεία υπάρχει ένα μεγάλο και απόκρημνο βουνό  το οποίο ονομάζεται Τυπαίο. Από εκεί, κατά  την υπάρχουσα νομοθεσία, πετούσαν τις γυναίκες που τολμούσαν να παραβούν τον κανόνα και να παρακολουθήσουν τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η μοναδική γυναίκα που το κατάφερε, σύμφωνα με το κείμενο, ήταν η Καλλιπάτειρα, η οποία ονομάζεται από κάποιους και Φερενίκη. Αυτή, επειδή είχε πεθάνει ο άνδρας της και  επιθυμούσε να δει τον γιο της να αγωνίζεται, μεταμφιέστηκε σε άνδρα και οδήγησε τον γιο της στους αγώνες ως γυμναστής. Όταν αυτός νίκησε, η Καλλιπατειρά προσπάθησε να αποφύγει το εμπόδιο με το οποίο περιόριζαν τους γυμναστές, για να πανηγυρίσει μαζί του, αλλά το ένδυμα της πιάστηκε με αποτέλεσμα να ξεγυμνωθεί και να αποκαλυφθεί το φύλο της. Παρά την ατυχία αυτή, η Καλλιπάτειρα απέφυγε την τιμωρία, καθώς οι διοργανωτές σεβάστηκαν την οικογένεια ολυμπιονικών από την οποία προερχόταν και καθιέρωσαν νόμο ο οποίος υποχρέωνε στο εξής τους γυμναστές να εισέρχονται γυμνοί στους αγώνες.

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 70 του σχολικού βιβλίου:

1.Ποιος νόμος ίσχυε στους Ηλείους για όποια έγγαμη γυναίκα διέβαινε τον Αλφειό κατά τον χρόνο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων; 

Απάντηση: Σύμφωνα με το κείμενο του Παυσανία που μελετήσαμε, στους Ηλείους υπήρχε νόμος να  πετούνται από το απόκρυμνο όρος Τυπαίος όσες γυναικές τολμούσαν να διαβούν τον Αλφειό ποταμό κατά τον χρόνο τέλεσης των Ολυμπιακών Αγώνων.

2. Ποιος νόμος ψηφίστηκε από τους ελλανοδίκες μετά από όσα συνέβησαν με την Καλλιπάτειρα;

Απάντηση: Η Καλλιπάτειρα, αφού μεταμφιέστηκε σε γυμναστή και οδήγησε τον γιο της στους  Ολυμπιακούς Αγώνες, κατάφερε να είναι η μοναδική γυναίκα της αρχαιότητας που τους παρακολούθησε από κοντά. Μετά το πάθημα αυτό οι ελλανοδίκες θέσπισαν νόμο σύμφωνα με τον οποίο όχι μόνο οι αθλητές αλλά και οι γυμναστές θα εισέρχονταν γυμνοί στους αγώνες.

3. Έχετε υπόψη σας σύγχρονες μορφές κοινωνικών ή άλλων διακρίσεων εις βάρος των γυναικών στη χώρα μας ή στον υπόλοιπο κόσμο; Ποιοι παράγοντες θεωρείτε ότι συμβάλλουν στην ύπαρξη και τη διατήρησή τους;

Απάντηση: Αναμφίβολα στις μέρες μας οι διακρίσεις κατά των γυναικών έχουν περιοριστεί εξαιτίας της νομικής κατοχύρωσης της ισότητας των δύο  φύλων. Παρόλα αυτά σε πολλές περιπτώσεις, που ποικίλλουν ανάλογα με τόπο εμφάνισης τους, συναντάμε αρκετές υπάρχουσες κοινωνικές αδικίες έναντι των γυναικών. Η έλλειψη εκπαίδευσης, η σωματική εκμετάλλευση και η ο αποκλεισμός τους από κάποια "ανδροκρατούμενα" επαγγέλματα αποτελούν μόνο μερικά παραδείγματα κοινωνικών διακρίσεων που υφίστανται οι γυναίκες ακόμη και στις μέρες μας. Αίτια αυτής της αέναης κατάστασης αποτελούν τόσο η έλλειψη μόρφωσης που παρατηρείται σε κάποιες κοινωνίες (και σε υπαναπτυσσόμενα κράτη) όσο και η ύπαρξη κοινωνικών, θρησκευτικών ή παραδοσιακών στερεοτύπων που αναπαράγονται, ιδιαίτερα σε χώρες της Ανατολής. Επιλογικά, συμπεραίνουμε ότι, όσο κι αν έχει εξελιχθεί η νομοθεσία που εξισώνει τα δύο φύλα, η εφαρμογή της έγκειται στα "πιστεύω" και  στο πνευματικό επίπεδο των πολιτών του εκάστοτε κράτους.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

τὸ φέρετρον: η κάσα που τοποθετούνται οι νεκροί
ὁ φορεὐς: αυτός που φέρει κάτι
τὸ φορεῖον: φορητό κρεβάτι που χρησιμοποιείται για τη μεταφορά αρρώστων
ὁ φόρος: η εισφορά προς το κράτος
ὁ φόρτος: το φορτίο
φερέγγυος: αυτός που φέρει εγγυήσεις, ο έμπιστος
φορολογῶ: επιβάλλω φόρο
ἐπιφέρω: φέρω ως αποτέλεσμα
περιφέρω: φέρω κάτι γύρω γύρω
ἀναφέρω: αναγγέλλω
κατωφερής: κατηφορικός
πολύφερνος: που έχει μεγάλη προίκα
ὁ ἀμφορέας: πήλινο αγγείο
ἡ διαφορά: η ανομοιότητα
ἡ ἐκφορά: η μεταφορά νεκρού
ὁ ἀγγελειοφόρος: αυτός που μεταφέρει αγγελία
ἡ λεωφόρος: δρόμος ταχείας κυκλοφορίας
δορυφόρος: ουράνιο σώμα που περιφέρεται  γύρω από πλανήτη
καρποφόρος: αυτός που φέρει καρπό
θεοφόρος: αυτός που φέρει το θεό ή εμπνέεται από αυτόν
ψηφοφόρος: ο πολίτης που έχει δικαίωμα να ψηφίσει
παράφορος: ο παράλογος
μισθοφορικός: ο σχετικός με το μισθοφόρο
φερέφωνο: ο άνθρωπος που εκφράζει άκριτα τις απόψεις των άλλων
φέρελπις: ο ελπιδοφόρος
φοροδιαφυγή: η αποφυγή των φόρων με παράνομο τρόπο
φοροτεχνικός: ο ειδικός σε φορολογικά θέματα, ο λογιστής
φοροφυγάς:  αυτός που έντεχνα αποφεύγει τους φόρους
διαφορετικός: ο ανόμοιος
ασθενοφόρο: ειδικά διαμορφωμένο όχημα που μεταφέρει ασθενείς
βαθμοφόρος: αυτός που κατέχει αξίωμα
ελπιδοφόρος: ο φέρελπις
λαχειοφόρος: ο σχετικός με το λαχείο
ανυπόφορος: ο αφόρητος
οπλοφορία: η κατοχή όπλου

Απαντήσεις των ασκήσεων της σελίδας 72 του σχολικού βιβλίου

1. Να αναλύσετε τις παρακάτω λέξεις της α.ε. στα συνθετικά τους μέρη και να γράψετε τι μέρος του λόγου είναι το α΄ συνθετικό τους:

Απάντηση: 
φερέγγυος:  φέρω + ἐγγὐς (ρήμα)                      φορολογῶ:  φόρος + λέγω  (ουσιατικό)
δορυφόρος: δόρυ + φέρω (ουσιαστικό)          καρποφόρος: φέρω + καρπός (ρήμα)
θεοφόρος: θεός + φέρω (ουσιαστικό)              ψηφοφόρος:  ψήφος + φέρω (ουσιαστικό)
περιφέρω: περί + φέρω (πρόθεση)                       ἀναφέρω: ἀνά + φέρω (πρόθεση)

2. Χρησιμοποιώντας ως α΄ συνθετικό τα παρακάτω ονόματα και ως β΄ συνθετικό το ρ. φέρω να σχηματίσετε επίθετα της ν.ε.: 

Απάντηση: 
αίμα: αιμοφόρος                            νίκη: νικηφόρος
ιστίο: ιστιοφόρος                       οπώρα: οπωροφόρος
θάνατος: θανατηφόρος              τροχός: τροχοφόρος
μάρσιπος: μαρσιποφόρος:         κέρδος: κερδοφόρος

3. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τις κατάλληλες λέξεις από το Λεξιλογικό Πίνακα: 

Απάντηση: 
α. Δεν έχει δική του γνώμη, είναι φερέφωνο του αφετνικού του.
β. Οι φοροφυγάδες πλήττουν την οικονομία της χώρας.
γ. Η ζέστη στο κέντρο της πόλης είναι ανυπόφορη. Έφτασε τους 40 θαθμούς!
δ. Ο σύλλογος μας οργάνωσε λαχειοφόρο αγορά για τη συγκέντρωση χρημάτων.

B2. Ετυμολογικά

Διαβάστε τη θεωρία της σελίδας 72 του σχολικού βιβλίου 

Απαντήσεις των ασκήσεων της σελίδας 73 του σχολικού βιβλίου

1. Χρησιμοποιώντας ως β΄ συνθετικό τα παρακάτω ρήματα, να σχηματίσετε σύνθετα ρήματα. Όπου χρειάζεται, να δοθεί το παρασύνθετο ρήμα σε -έω και σε παρένθεση το ετυμολογικά συγγενές ουσιαστικό ή επίθετο που δηλώνει το πρόσωπο που ενεργεί, από το οποίο προέρχεται το ρήμα:

Απάντηση:
παρὰ + ἀκοὐω: παρακούω                                    δῆμος + ἄρχω: δημαρχῶ (δήμαρχος)
πόλεμος + ἄρχω: πολεμαρχῶ (πολέμαρχος)          ἐπὶ + ἀινέω -ῶ:  ἐπαινῶ (ἐπαινέτης)
στρατὸς + ἄγω: στρατηγῶ (στρατηγός)                      ἀπὸ + χωρέω -ῶ: ἀποχωρῶ
μέγας +φρονέω -ῶ: μεγαλοφρονῶ (μεγαλόφρων)

2. Χρησιμοποιώντας τα ρήματα που σας δίνονται ως β΄ συνθετικά, να δημιουργήσετε σύνθετα ονόματα της α.ε. σύμφωνα με όσα διδαχθήκατε στο κεφάλαιο αυτό. Με τη βοήθεια λεξικών της α.ε. να σημειώσετε τη σημασία των νέων λέξεων και να τη συγκρίνετε με τη σημασία τους στη ν.ε.:

Απάντηση: 

παρά	+βαίνω	ὁ παραβάτης
ἐπί		ὁ ἐπιβάτης
ἀνά		ὁ ἀναβάτης
διά		ὁ διαβάτης
οἶκος	+νέμω	ὁ οἰκονόμος
παρά		ὁ παράνομος
παῖς		ὁ παιδονόμος

3. Να γράψετε τα παρασύνθετα ρήματα σε -έω τα οποία προέρχονται από τα παρακάτω σύνθετα ονόματα (ουσιαστικά ή επίθετα( που δηλώνουν το πρόσωπο που ενεργεί: 

Απάντηση: 

πρόσωπο που ενεργεί	παρασύνθετα ρήματα
οἰωνοσκόπος	οἰωνοσκοπέω -ῶ
οἰκονόμος	οἰκονομέω -ῶ
συκοφάντης	συκοφαντέω -ῶ
εὐεργέτης	εὐεργετέω -ῶ
ἄπορος	ἀπορέω -ῶ
ἀσεβής	ἀσεβέω -ῶ

Γ. Σύνταξη

Διαβάστε τη θεωρία των σελίδων 73 & 74 από το σχολικό βιβλίο.

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 74 & 75 του σχολικού βιβλίου

1.  Στις παρακάτω φράσεις να υπογραμμίσετε τις κατηγορηματικές μετοχές και το ρήμα το οποίο συμπληρώνουν: 

Απάντηση:  

α. Τοὺς ἄρχοντας ὁρᾷς σωφρονεστέρους γιγνομένους.

β. Ἀγγέλω τοὺς Λακεδαιμονίους νενικηκότας.

γ. Οἱ Ἀθηναῖοι εὕρισκον Ἄργος μέγα ὄν.

δ. Ὁ νεναίας φαίνεται θαυμάζων τὴν τῶν προγόνων ἀρετήν.

ε. Παύσασθε λέγοντες λόγους ψευδεῖς.

2. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με την κατηγορηματική μετοχή του ρήματος το οποίο βρίσκεται στην παρένθεση δίνοντας προσοχή στην πτώση:

Απάντηση: 

α. Φαίνεται ὁ δῆμος ταῖς ἄλλαις πολιτείαις μαχόμενος (μάχομαι).

β. Οὗτοι χαίρουσι περὶ τῶν ἁλλοτρίων διαλεγόμενοι (διαλέγομαι).

γ. Ὁρῶ τινας περὶ τὴν ἀρχὴν τὴν ἐμὴν πονηροὺς γιγνομένους (γίγνομαι).

δ. Ἐπιδείξωμεν τοὺς ἀγαπήσαντας Ἐλένην τῶν ἄλλων  θαυμαστότερους ὄντας (εἰμί).

ε. Οἱ στρατηγοὶ οὐκ ἀνέχονται ἀκούοντες τῶν ῥητόρων (ακούω).  

3. Ποιες από τις επιρρηματικές των παρακάτω φράσεων είνα συνημμένες και ποιες απόλυτες; 

Απάντηση: 

α. Ἧκε φέρων χρήματα πολλά. (συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος)

β. Κελεύοντος τοῦ κήρυκος ἐσιώπησαν. (γενική απόλυτη μετοχή)

γ. Οἱ στρατηγοὶ μεταλαβόντες τοῦ χρυσίου πρόθυμοι ἦσαν εἰς τὸν πόλεμον. (συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος)

δ. Οἱ στρατιῶται ἀνεχώρησαν οὐδὲν ἀδικήσοντες. (συνημμένη στου υποκείμεμο του ρήματος).

ε. Λελυμένων τῶν σπονδῶν οἱ Ἀθηναῖοι παρεσκευάζοντο ὠς πολεμήσοντες.  (γενική απόλυτη μετοχή / συνημμένη στο υποκείμενο του ρήματος)

4. Να αναγνωρίσετε το είδος των μετοχών και να χαρακτηρίσετε τις επιρρηματικές ως συνημμένες ή απόλυτες.

Απάντηση: 
α. διαπραττόμενοι: κατηγορηματική μετοχή
β. Γενομένης: επιρρηματική χρονική μετοχή (γενική απόλυτη)
γ. στασιάζοντα: κατηγορηματική μετοχή
δ. ἀχθομένους: κατηγορηματική μετοχή
ε. γενομένης: επιρρηματική χρονική μετοχή (γενική απόλυτη)

5. Να συμπληρώσετε την παρακα΄τω πρόταση με ένα ρήμα (στον χρόνο που ζητείται) από κάθε κατηγορία των ρημάτων που συντάσσονται με κατηγορηματική μετοχή.

Απάντηση: 
Ὁ παῖς (άορ.)   ἔπαυσε / ἥδεται γραμματικὴν μελετῶν.
Ἡ γυνὴ ᾐσθάνετο / ἐφαίνετο / ᾐσχύνετο / ἦν λυπουμένη ἐπῖ τοῖς πεπραγμένοις