Ενότητα 5η - "Ο πλούτος της Αττικής Γης" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Ά Γυμνασίου

Ενότητα 5η - "Ο πλούτος της Αττικής Γης" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Ά Γυμνασίου

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Ά Γυμνασίου - Ενότητα 5η 

 "Ο πλούτος της Αττικής Γης"

Από σελίδα 36 έως σελίδα 43 στο σχολικό βιβλίο

Μετάφραση κειμένου (σελίδα 36 σχολικού βιβλίου)

Ξενοφῶν, Πόροι 1.1 -5 (διασκευή)

Κάποιοι από τους ηγέτες της Αθήνας έλεγαν ότι δήθεν γνωρίζουν τη δικαιοσύνη, αλλά εξαιτίας της φτώχειας του λαού αναγκάζονται να φέρονται με πιο άδικο τρόπο προς τις πόλεις. Για το λόγο αυτό προσπάθησα να εξετάσω αν θα μπορούσαν με κάποιο τρόπο οι πολίτες να εξασφαλίζουν τη διατροφή τους από τη δική τους χώρα. Τούτο, λοιπόν, μου φανερώθηκε αμέσως, ότι δηλαδή η χώρα από τη φύση της είναι τέτοια, ώστε να παρέχει πάρα πολλούς πόρους. Γιατί οι εποχές εδώ είναι πάρα πολύ ήπιες· όσα μάλιστα σε άλλα μέρη ούτε καν φυτρώνουν, εδώ καρποφορούν. Και όπως ακριβώς η ξηρά, έτσι και η θάλασσα που την περιβρέχει είναι ιδιαίτερα παραγωγική. Και ασφαλώς όσα αγαθά οι θεοί κατά τις διάφορες εποχές προσφέρουν, και όλα αυτά εδώ αρχίζουν πάρα πολύ νωρίς, και τελειώνουν πάρα πολύ αργά. Πέρα από αυτά και διαρκή αγαθά διαθέτει η χώρα. Γιατί υπάρχει εκ φύσεως σ’ αυτή άφθονη πέτρα, από την οποία ωραιότατοι ναοί και ωραιότατοι βωμοί κατασκευάζονται, καθώς και περίτεχνα αγάλματα θεών. Υπάρχει επίσης γη που αν τη σπείρουν δε φέρνει βέβαια καρπό, αν όμως τη σκάψουν, μπορεί να συντηρήσει πολύ περισσότερους παρά αν ήταν σιτοφόρα. Και βέβαια έχει στο υπέδαφος άργυρο.

Νόημα

Στο χωρίο που μας δίνεται, ο Ξενοφών προσπαθεί να αποδείξει με επιχειρήματα ότι είναι λάθος ο ισχυρισμός των ηγετών της Αθήνας, ότι φέρονται άδικα στους άλλους λαούς εξαιτίας της φτώχειας του τόπου τους. Για να δικαιολογήσουν την επεκτατική τους πολιτική οι διοικούντες του κράτους των Αθηνών λέγαν, ότι πράττουν κατά αυτόν τον τρόπο, διότι η φτωχή γη της Αττικής ήταν αδύνατον να συντηρήσει έναν τόσο μεγάλο πληθυσμό. Ο Ξενοφών στο έργο του "Πόροι", αφού μελέτησε όπως μας λέει όλα τα δεδομένα, κατάλαβε ότι στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο και ότι η Αττική Γη μπορεί να παρέχει στο λαό της Αθήνας όλα τα απαραίτητα για να ζήσει. Μάλιστα για να τεκμηριώσει την άποψη του ο συγγραφέας αναφέρει αρκετά παραδείγματα που στηρίζονται στο κλίμα, στον υπόγειο πλούτο και στη γεωγραφική θέση της Αθήνας. Χαρακτηριστικά διατυπώνει την άποψη ότι πολλά φυτά που αλλού δεν φυτρώνουν καν, στην Αθήνα καρποφορούν ενώ άλλα που φυτρώνουν και σε άλλα μέρη, στον τόπο αυτό καρποφορούν για  περισσότερο καιρό εξαιτίας του ευνοϊκού κλίματος. Επιπλέον, ο Ξενοφών αναφέρεται στην παραγωγικότητα της θάλασσας που περιβρέχει την Αθήνα ενώ, τέλος, δηλώνει, πως ακόμα κι αν η γη δεν είναι πλούσια αν καλλιεργηθεί, μπορεί να αποδώσει το ίδιο αν  σκαφτεί, εξαιτίας των τεράστιων αποθεμάτων μετάλλου  που βρίσκονται στο υπέδαφος.

Να διαβάσετε τα ερμηνευτικά σχόλια του σχολικού βιβλίου (σελίδα 37)

Απαντήσεις στις ερωτήσεις της σελίδας 38 του σχολικού βιβλίου:

1) Ποιον ισχυρισμό προβάλλουν μερικοί άρχοντες των Αθηναίων για να δικαιολογήσουν το ότι μερικές φορές αδικούν τους άλλους Έλληνες; Πώς αντιμετωπίζει αυτόν τον ισχυρισμό τους ο Ξενοφών; Ποια επιχειρήματα προβάλλει, για να στηρίξει την άποψη του;

Απάντηση: Σύμφωνα με το κείμενο του Ξενοφώντα, μερικοί άρχοντες των Αθηναίων για να δικαιολογήσουν το ότι μερικές φορές αδικούν τους άλλους Έλληνες, προβάλλουν τον ισχυρισμό ότι φέρονται άδικα εξαιτίας της αδυναμίας της Αττικής γης να συντηρήσει τον λαό της Αθήνας. Ο Ξενοφώντας, αφού μελέτησε αρκετά στοιχεία, αρνείται να αποδεχθεί αυτόν τον ισχυρισμό και τον αντικρούει αποδεικνύοντας ότι η Αττική γη είναι αρκετά πλούσια όχι μόνο εξαιτίας του κλίματος της  και της έφορης γης της αλλά και εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης και του γεωλογικού της πλούτου. Μάλιστα για να αποδείξει όλα τα παραπάνω, προβάλλει τα εξής επιχειρήματα: α) Στην Αττική Γη καρποφορούν φυτά που ούτε καν φυτρώνουν σε άλλα μέρη, β) Η Αθήνα περιβάλλεται από θάλασσα η οποία είναι εξίσου παραγωγική με την γη της, γ) Αρκετά φυτά καρποφορούν για μεγαλύτερη περίοδο στον τόπο της Αττικής απ' ότι σε άλλους τόπους και δ) Η γη ακόμα κι αν δεν είναι παραγωγική όταν καλλιεργείται μπορεί να αποδώσει χάρη στα πλούσια διαρκή αγαθά που υπάρχουν στο υπέδαφος της.

2) Ο Ξενοφών περιγράφει την Αττική ως τόπο με ιδανικό κλίμα και εξαιρετικές δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης, Ποιες από αυτές πιστεύετε ότι έχουν αξιοποιηθεί από τους σύγχρονους Έλληνες, ποιες έχουν παραμεληθεί και ποιες έχουν χαθεί για πάντα; 

Απάντηση: Όσα περιγράφει ο Ξενοφώντας στα κείμενο του σχετικά με τις προοπτικές ανάπτυξης και το κλίμα της Αρχαίας Αθήνας, έρχονται σε αντίθεση με την επικρατούσα κατάσταση των ημερών μας. Η Αθήνα, πλέον, δε θυμίζει σε τίποτα τον τόπο που περιγράφει ο αρχαίος ιστορικός. Η καλλιέργεια της γης έχει σχεδόν εκλείψει ενώ το υγιές και παραγωγικό κλίμα έχει αντικατασταθεί από το μολυσμένο περιβάλλον που έχει δημιουργήσει η εκβιομηχανιση της παραγωγής, εξαιτίας των καυσαερίων που παράγονται. Τέλος, τα πλούσια κοιτάσματα μετάλλων, που αναφέρει ο Ξενοφών ότι υπάρχουν στο υπέδαφος της Αττικής Γης, στις μέρες μας δεν αξιοποιούνται, είτε διότι έχουν εξαντληθεί είτε διότι θεωρούνται μηδαμινά σε σχέση με τις ανάγκες που υπάρχουν. Τέλος, ο μοναδικός τομέας που ίσως αξιοποιείται, αλλά με εντελώς διαφορετικό τρόπο, είναι εκείνος της θάλασσας. Το λιμάνι του Πειραία είναι ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα λιμάνια παγκοσμίως και χάρη σε αυτό η χώρα μας αποτελεί το εμπορικό σταυροδρόμι της δύσης προς τις άλλες Ηπείρους.

3) Λαμβάνοντας υπόψη όσα γνωρίζετε από το μάθημα της Ιστορίας να αναφέρετε άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητα στους οποίους διακρίθηκαν οι Αθηναίοι. Ποιοι γεωγραφικοί και άλλοι παράγοντες πιστεύετε ότι τους έστρεψαν σε αυτούς;

Απάντηση: Σύμφωνα με όσα γνωρίζουμε από την Ιστορία και λαμβάνοντας υπόψιν το κείμενο της προηγούμενης ενότητας, οι Αθηναίοι εξασκούσαν αρκετά επαγγέλματα για να ζήσουν. Η γεωργία κατείχε σημαντική θέση σε αυτά, ενώ ακόμη σημαντικότερη κατείχαν η ναυτιλία και το εμπόριο. Επιπλέον, υπήρχαν  τεχνίτες, οικοδόμοι, μεταλλουργοί, τσαγκάρηδες κτλ.οι οποίοι ήταν αρκετοί ώστε να καλύπτονται οι ανάγκες των κατοίκων της τοπικής κοινωνίσας. Συνοψίζοντας λοιπόν, θα έπρεπε να αναφέρουμε ότι το κλίμα, η γεωγραφική θέση και το κοικωνικό-πολιτικό κλίμα συνέβαλλαν στην διαμόρφωση του επαγγελματικού προσανατολισμού των Αθηναίων.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας (σελίδα 39 σχολικού βιβλίου)

γεωργῶ: καλλιεργώ τη γη, είμαι γεωργός

ὁ γεωτόμος: αυτός που τέμνει (κόβει) τη γη

ἔγγαιος: ο ντόπιος

γήινος: ο σχετικός με τη γη

γεώδης: ο χωμάτινος

ὁ γηγενής: ο ντόπιος, ο αυτόχθων

ὁ γεωπόνος: ο  επιστήμονας που ειδικεύεται στην ανάπτυξη των φυτών

ὁ γεωγράφος: ο επιστήμονας που μελετά τη γη

ἡ γεωμετρία: κλάδος των μαθηματικών

ἐπίγειος: αυτός που βρίσκεται πάνω στη γη

ἔγγειος: ο ντόπιος

μεσόγειος: αυτός που βρίσκεται στο μέσο της γης

ὑπόγειος: αυτός που βρίσκεται κάτω από το έδαφος, κάτω από την επιφάνεια της γης

γεωλόγος: επιστήμονας που μελετά το έδαφος και το υπέδαφος της γης

γεώτρηση: η διάτρηση του εδάφους για την άντληση νερού ή καυσίμων από το υπέδαφος

γεωτρύπανο: τεχνικό μέσο για την πραγματοποίησης της γεώτρησης

γεωδυναμική: κλάδος της επιστήμης της γεωλογίας

γεωπολιτικός: ο σχετικός με την γεωγραφία και την πολιτική μιας χώρας (γεωπολιτικές σχέσεις)

περίγειο: το κοντινότερο σημείο της τροχιάς ενός σώματος στη γη 

απόγειο: το ανώτερο σημείο της τροχιάς ενός ουράνιου σώματος σε σχέση με τη γη (μέγιστο σημείο)

υδρόγειος: αυτός που αποτελείται από γη και ύδωρ

ισόγειος: αυτός που βρίσκεται στο ύψος του εδάφους

υπέργειος: αυτός που βρίσκεται πάνω από τη γη

απογειώνω: υψώνω

προσγειώνω: επαναφέρω στο έδαφος.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 39):

1) Να εξηγήσετε τη σημασία των παρακάτω φράσεων της ν.ε. και να τις χρησιμοποιήσετε σε προτάσεις: 

Απάντηση: 
α) δίνω γη και ύδωρ: υποτάσσομαι στον αντίπαλο για να σωθώ

→Οι Πέρσες αναγκάστηκαν να δώσουν γη και ύδωρ στους Έλληνες για να γλιτώσουν τον θάνατο.

β) η Γη της Επαγγελίας: ο τόπος όπου κάποιος περιμένει να εκπληρωθούν οι προσδοκίες του.

→Αφού έκανε διάφορους δεσμούς στη ζωή του, βρήκε την "Γη της Επαγγελίας" στην αγκαλιά της Μαρίας.

γ) όπου γης και πατρίς: η φράση χρησιμοποιείται όταν κάποιος, λόγω συνεχών μετακινήσεων, θεωρεί  πατρίδα του οποιοδήποτε μέρος.

→Μετακινείται συνεχώς εξαιτίας της εργασίας του αλλά δεν τον νοιάζει, "όπου γης και πατρίς", λέει.

2) Να συμπληρώσετε τα κενά με την κατάλληλη λέξη από τον Λεξιλογικό Πίνακα:

Απάντηση: 

α) Εγκαινιάστηκε η νέα υπόγεια γραμμή του ηλεκτρικού σιδηροδρόμου.

β) Οι γεωλόγοι μελετούν τα στρώματα του φλοιού της Γης και τις μεταβολές του.

γ) Οι ποδοσφαιριστές συγκεντρώθηκαν πριν την έναρξη του αγώνα στο κέντρο του γηπέδου.

δ) Παρά τις επανειλημμένες γεωτρήσεις δεν μπόρεσαν να βρουν νερό.

ε) Το παραθαλάσσιο χωριό στο οποίο παραθερίσαμε φέτος ήταν ένας επίγειος παράδεισος. 

Β2. Ετυμολογικά

Διαβάστε τη θεωρία από το σχολικό βιβλίο (σελίδα 40)

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 40):

1) Να καταγράψετε εθνικά ουσιαστικά της ν.ε που σχηματίζονται με τις καταλήξεις που διδαχτήκατε:

Απάντηση: Πελοποννήσιος, Κορίνθιος, Χανιώτης, Σπαρτιάτης, Γιαννιώτης, Μυτιληνιός

2) Να γράψετε τις παράγωγες λέξεις που ζητούνται συμπληρώνοντας τη σωστή κατάληξη στα παρακάτω ουσιαστικά με βάση τους πίνακες: 

Απάντηση: Ἐρέτρια - Ἐρετριεύς (εθνικό), γράμμα - γραμματεύς (παρώνυμο), ἀετός - ἀετιδεύς (γονεωνυμικό), Κρόνος - Κρονίδης (πατρωνυμικό), Μῆλος -Μήλιος (εθνικό), πρέσβυς - πρεσβύτης (παρώνυμο), Μυτιλήνη - Μυτιληναῖος (εθνικό).

3) Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά της στήλης Ά με την κατηγορία στην οποία ανήκουν από τη στήλη Β΄: 

Απάντηση: 1-γ, 2-β, 3-α, 4-α, 5-β

4) Να συμπληρώσετε τον πίνακα με τις παράγωγες λέξεις που ζητούνται:

Απάντηση: 

ἵππος - ἱππεύς (παρώνυμο)

Τάνταλος - Τανταλίδης (πατρωνυμικό)

Αἴγυπτος -Αἰγύπτιος (εθνικό)

πελαργός -πελαργιδεύς (γονεωνυμικό)

Ῥόδος - Ῥόδιος (εθνικό)

δῆμος - δημότης (παρώνυμο)

Γ1. Γραμματική

1. Οριστική Ενεστώτα του ρήματος εἰμί

Πρόσωπα	Ενεστώτας	Μετάφραση στα Ν.Ε
ἐγώ	εἰμί	είμαι
σύ	εἶ	είσαι
οὗτος	ἐστί(ν)	είναι
ἡμεῖς	ἐσμέν	είμαστε
ὑμεῖς	ἐστέ	είστε
οὗτοι	εἰσί(ν)	είναι

 Το ρήμα εἰμί είναι βοηθητικό ρήμα της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας.

2. Οριστική Ενεστώτα και Μέλλοντα Ενεργητικής φωνής Βαρύτονων Ρημάτων

Πρόσωπα	Ενεστώτας	Μέλλοντας
(α΄ενικό πρόσωπο)  ἐγώ	λύ-ω	λύ-σ-ω
(β΄ενικό πρόσωπο)   σύ	λύ-εις	λύ-σ-εις
(γ΄ενικό πρόσωπο)   οὗτος	λύ-ει	λύ-σ-ει
(α΄πληθ. πρόσωπο)  ἡμεῖς	λύ-ομεν	λύ-σ-ομεν
(β΄πληθ. πρόσωπο) ὑμεῖς	λύ-ετε	λύ-σ-ετε
(γ΄πληθ. πρόσωπο) οὗτοι	λύ-ουσί(ν)	λύ-σ-ουσι(ν)

Η κλίση του Ενεστώτα είναι πολύ απλή, αρκεί να μάθουμε τις καταλήξεις σε κάθε πρόσωπο. Καλό είναι να γράψουμε και να διαβάσουμε αρκετές φορές την κλίση του ρήματος λύω ώστε να το έχουμε στο νου μας ως παράδειγμα για κάθε ομαλό ρήμα.

Ο Μέλλοντας έχει τις ίδιες καταλήξεις με τον Ενεστώτα. Η βασική διαφορά των δύο χρόνων είναι ότι για να σχηματιστεί ο ομαλός Μέλλοντας των βαρύτονων* ρημάτων πρέπει να απαραίτητα να παρεμβληθεί  ανάμεσα στο θέμα και την κατάληξη του Μέλλοντα ο χρονικός χαρακτήρας -σ-. 

*βαρύτονα ονομάζονται τα ρήματα που δεν τονίζονται στη λήγουσα

π.χ. 

λυ - ω: στη λέξη λύ-ω η συλλαβή λυ είναι το θέμα του ρήματος ενώ το -ω είναι η κατάληξη. Το τελευταίο γράμμα του θέματος ονομάζεται χαρακτήρας του θέματος, δηλαδή το υ. Για να σχηματίσουμε το Μέλλοντα προσθέτουμε στο θέμα το ρηματικό χαρακτήρα -σ-. Έτσι, έχουμε:

λυ-σ-ω (Μέλλοντας): λυσ (θέμα) - ω (κατάληξη). Ο χαρακτήρας του θέματος είναι το σ και ονομάζεται χρονικός χαρακτήρας γιατί δεν υπάρχει στην αρχική μορφή του ρήματος (λύω), αλλά προστέθηκε για να σχηματιστεί ο χρόνος Μέλλοντας. Αντίστοιχα σχηματίζονται όλα τα ομαλά ρήματα που ο χαρακτήρας του θέματος τους στον Ενεστώτα είναι φωνήεν.

π.χ. 

τοξεύ-ω (Ενεστώτας): τοξεύ-σ-ω (Μέλλοντας), κινδυνεύ-ω (Ενεστώτας) - κινδυνεύ-σ-ω (Μέλλοντας).

Προσοχή! Για να σχηματιστεί ο Μέλλοντας των αφωνόληκτων ρημάτων, δηλαδή των ρημάτων που ο χαρακτήρας τους στο θέμα του Ενεστώτα είναι ένα από τα κ,γ,χ,π,β,φ,τ,δ,θ, πρέπει να γίνουν οι εξής αλλαγές: 

→Ο ουρανικός χαρακτήρας κ,γ,χ ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα -σ- του Μέλλοντα και γίνεται -ξ-:

π.χ λέγ-ω (Ενεστώτας) → λεγ+σ - ω = λέξω (Μέλλοντας). 

Σημαντικό: Στην κατηγορία αυτή ανήκουν και τα ρήματα με ττ ή σσ, όπως το τάττω και το ἀλλάττω.

π.χ. τάττω (Ενεστώτας) - τάξω (Μέλλοντας).

→Ο χειλικός χαρακτήρας π,β,φ ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα -σ- του Μέλλοντα και γίνεται -ψ-:

π.χ. τρίβ-ω (Ενεστώτας) → τρίβ+σω γίνεται τρίψω (Μέλλοντας)

→Ο οδοντικός χαρακτήρας τ,δ,θ αποβάλλεται και μένει ο χρονικός χαρακτήρας -σ- του Μέλλοντα.

π.χ. πείθ-ω (Ενεστώτας) → πείθ+σω γίνεται πείθω (Μέλλοντας)

Για να κατανοήσετε πλήρως την κλίση του Ενεστώτα και του Μέλλοντα διαβάστε τις σελίδες 41 & 42 του σχολικού βιβλίου.

Απαντήσεις στις ασκήσεις του σχολικού βιβλίου (σελίδα 43):

1) Να συμπληρώσετε τον σωστό τύπο του ρήματος εἰμί στις παρακάτω φράσεις:

Απάντηση:

α) Ἐγώ εἰμὶ ἡ ἀρχὴ καὶ τὸ τέλος.
β) Ἡμεῖς ἐσμὲν προγόνων ἀγαθῶν.
γ) Ὑμεῖς ἐστὲ σύμμαχοι.
δ) Ἡ πόλις ἡμῶν ἀρχαιοτάτη ἐστίν.
ε) Οἱ ἄνθρωποι θνητοὶ εἰσίν.

2) Να αντιστοιχίσετε τις φράσεις των δύο στηλών:

Απάντηση: 1-ε, 2-δ, 3-α, 4-β, 5-γ 

3) Να γράψετε τον ίδιο τύπο της οριστικής μέλλοντα των ρηματικών τύπων: παρέχουσι, κηρύττει.

Απάντηση:  παρέχουσι: παρέξουσι, κηρύττει: κηρύξει

4) Να κλίνετε στην οριστική ενεστώτα και μέλλοτα τα ρήματα: καταλύω, πείθω, τρέπω, λήγω.

Απάντηση:
Ενεστώτας: καταλύω, καταλύεις, καταλύει, καταλύομεν, καταλύετε, καταλύουσι(ν)
Μέλλοντας: καταλύσω, καταλύσεις, καταλύσει, καταλύσομεν, καταλύσετε, καταλύσουσι(ν)

Ενεστώτας: πείθω, πείθεις, πείθει, πείθομεν, πείθετε, πείθουσιν
Μέλλοντας: πείσω, πείσεις, πείσει, πείσομεν, πείσετε, πείσουσι(ν)

Ενεστώτας: τρέπω, τρέπεις, τρέπει, τρέπομεν, τρέπετε, τρέπουσι(ν)
Μέλλοντας: τρέψω, τρέψεις, τρέψει, τρέψομεν, τρέψετε, τρέψουσι(ν)

Ενεστώτας: λήγω, λήγεις, λήγει, λήγομεν, λήγετε, λήσουσι(ν)
Μέλλοντας: λήξω, λήξεις, λήξει, λήξομεν, λήξετε, λήξουσι(ν)

5) Να μετατρέψετε τους ρηματικούς τύπους στο ίδιο πρόσωπο του άλλου αριθμού:

Απάντηση: λέγουσι: λέγεις, παρέχει: παρέχουσι(ν), βλαστάνει: βλαστάνουσι(ν), ἔχει: ἔχουσι(ν), φονεύεις: φονεύετε, κρούσομεν: κρούσω, λούετε: λούεις, παύσουσιν: παύσεις, ἱκετεύσετε: ἱκετεύσεις, ἱδρύομεν: ἱδρύω, ἀριστύσει: ἀριστεύσουσι(ν), βασιλεύω: βασιλεύομεν, θεραπεύσουυσιν: θεραπεύσει.

6) Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω φράσεων από τον ενεστώτα στον μέλλοντα: 

Απάντηση: α) κελεύσει, β) παιδεύσουσιν, γ) λύσομεν, δ) θύσετε

7) Να μεταφέρετε τα ρήματα των παρακάτω προτάσεων από τον μέλλοντα στον ενεστώτα:

Απάντηση: α) ἀριστεύομεν, β)ἱκετεύουσιν, γ) ἐνεδρεύουσιν, δ) τοξεύομεν, ε) ἀλιεύει.