Ενότητα 2η - "Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Β΄ Γυμνασίου
Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου - Ενότητα 2η
"Το τέχνασμα του Θεμιστοκλή"
Από σελίδα 14 έως σελίδα 21 στο σχολικό βιβλίο
Μετάφραση κειμένου (σελίδα 14 σχολικού βιβλίου)
Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Θεμιστοκλῆς 12.2-6 (διασκευή)
Αλλά, όταν ο στόλος των εχθρών πλησιάζοντας στην Αττική από την πλευρά του Φαλήρου κάλυψε τις γύρω παραλίες, πάλι οι Πελοποννήσιοι φοβισμένοι σκέφτονταν να πλεύσουν προς τον Ισθμό. Ενώ λοιπόν έτσι είχε η κατάσταση ο Θεμιστοκλής σκέπτονταν και κατάστρωνε το σχετικό με το Σίκιννο τέχνασμα. Ο Σίκιννος ήταν Πέρσης στην καταγωγή, αιχμάλωτος, όμως αγαπούσε το Θεμιστοκλή και ήταν παιδαγωγός των παιδιών του. Αυτόν τον στέλνει κρυφά προς τον Ξέρξη, με την εντολή να του πει ότι ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγός των Αθηναίων, φροντίζοντας για τα συμφέροντα του βασιλιά, τον πληροφορεί πρώτος ότι οι Έλληνες σχεδιάζουν να δραπετεύσουν, και τον συμβουλεύει, ενώ (οι Έλληνες) βρίσκονται σε σύγχυση χωρίς το πεζικό, να τους επιτεθεί και να καταστρέψει τη ναυτική τους δύναμη. Κι ο Ξέρξης επειδή δέχθηκε αυτά πιστεύοντας ότι είχαν λεχθεί με φιλική διάθεση, ένιωσε ικανοποίηση και αμέσως έδωσε εντολή στους κυβερνήτες των πλοίων, αφού πια αποπλεύσουν με διακόσια πλοία, να περικυκλώσουν τα νησιά, για να μην ξεφύγει κανείς από τους εχθρούς.
Απάντηση: Οι Πελοποννήσιοι, ενώ βρίσκονταν στην Σαλαμίνα, ξανασκέπτονταν το ενδεχόμενο να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου. Οι λόγοι αυτής της σκέψης ήταν δύο. Αρχικά, θεωρούσαν ότι η πολεμική σύγκρουση στον Ισθμό θα τους ευνοούσε, διότι θα είχαν την άμεση παροχή βοήθειας από το πεζικό, το οποίο ήταν η κύρια δύναμη τους, ενώ δεύτερον είχαν την άποψη πως ήταν ανούσιο να υπερασπίζονται μια περιοχή που είχε ήδη καταληφθεί από τον εχθρό αφήνοντας αβοήθητα τα μέρη τους που περιμένανε την αρωγή τους για να αμυνθούν σθεναρά στον εχθρό. Αυτές οι δύο απόψεις σε συνδυασμό με την ελλειπή εμπειρία τους στις ναυμαχίες τους οδήγησαν στην αναθεώρηση της αρχικής σκέψης τους.
[ads-post]
2) Ποιο μήνυμα μετέφερε ο Σίκιννος στον Ξέρξη για λογαριασμό του Θεμιστοκλή;
Απάντηση: Ο Θεμιστοκλής έστειλε τον αγαπημένο του Πέρση δούλο, Σίκιννο, στον Ξέρξη για να του μεταφέρει, δήθεν φιλικά, ότι ο στρατηγός των Ελλήνων τασσόμενος με το μέρος του φροντίζει για τα συμφέροντα του και τον πληροφορεί ότι οι Έλληνες βρίσκονται σε σύγχυση και σκέπονται να αποχωρήσουν από την Σαλαμίνα. Μάλιστα ο δούλος, τον συμβούλεψε να επιτεθεί άμεσα διότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να εξοντώσει την ελληνική ναυτική δύναμη.
3) Πώς αντέδρασε ο Ξέρξης σε όσα του διαμήνυσε ο Θεμιστοκλής;
Απάντηση: Ο Ξέρξης, όταν άκουσε όσα του διαμήνυσε μέσω του Σίκιννου ο Θεμιστοκλής, ένιωσε σίγουρα ικανοποίηση για την υποταγή του Έλληνα στρατηγού και έδειξε υπερβολική σιγουριά και ευπιστία, διατάζοντας άμεσα όλη τη ναυτική δύναμη να κατευθυνθεί στο σημείο για να κατατροπώσει τους Έλληνες. Η καταφανέστατη υπεροψία του και η αφέλεια του γίνανε όπλο στα χέρια του Θεμιστοκλή, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τις συνθήκες για να αντιμετωπίσει με επιτυχία την υπεράριθμη δύναμη των Περσών.
4) Να αναφέρετε από τη μυθολογία ή την ιστορία περιπτώσεις τεχνασμάτων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου.
Απάντηση: Η ελληνική μυθολογία αλλά και η ιστορία βρίθουν από περιπτώσεις τεχνασμάτων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το τέχνασμα του δούρειου ίππου από τον Οδυσσέα, ο οποίος μη μπορώντας να καταλάβει την Τροία, διέταξε τους συντρόφους του να κατασκευάσουν ένα μεγάλο ξύλινο άλογο το οποίο θα παρουσιαζόταν ως δώρο των θεών στους Πέρσες. Οι τελευταίοι αγνοώντας το δόλο δέχτηκαν τον δώρο μέσα στην κοιλιά του οποίου είχε κρυφτεί ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού στρατεύματος. Τελικά οι Έλληνες στρατιώτες βγήκαν από ξύλινο κατασκεύασμα και επιτέθηκαν εκ των έσω στους Πέρσες καταστρέφοντας την Τροία. Τέλος, ένα ακόμη γνωστό τέχνασμα της μυθολογίας είναι η κλοπή της φωτιάς του Προμηθέα από τον Ήφαιστο και η μεταφορά της σε καλάμι για να μην αποκαλυφθεί η δόλια πράξη.
ἡ λέξις (-η): η λέξη
λεκτικός: ο σχετικός με το λόγο
ὁ λόγος: η ομιλία
τὸ λογύδριον (-ιο): ο βραχύς (σύντομος) λόγος
λόγιος: ο μορφωμένος
λογικός: α. ο σχετικός με το λόγο β. ο συνετός
λογίζομαι: σκέπτομαι
ὁ λογισμός: η σκέψη
τὸ λογεῖον (-είο): μέρος του αρχαίου θεάτρου
ῥητορικός: ο σχετικός με το ρήτορα
ἡ ρῆσις: το απόφθεγμα
ἡ ῥήτρα: όρος συμφωνίας ή συμβολαίου
λογοποιός: αυτός που δημιουργεί λόγους
ἀμφιλέγω: αμφισβητώ
λογομαχῶ: συγκρούομαι με λόγια
ἀντιλέγω: διαφωνώ
ἡ ἀντιλογία: η διαφωνία
ἡ ἀντίρρησις: η διαφωνία
προλέγω: προμηνύω
ὁ πρόλογος: η εισαγωγή λόγου, βιβλίου, θεάτρου
ἡ πρόρρησις (-η): το προμήνυμα
ὁ ἐπίλογος: το καταληκτικό μέρος κειμένου
παράλογος: ο αντίθετος με τη λογική
ἀνάλογος: ο αντίστοιχος
φιλόλογος: αυτός που αγαπά το λόγο
πολύλογος: ο φλύαρος
ἡ πολυλογία: η φλυαρία
ἄρρητος: αυτός που δεν μπορεί να ειπωθεί
ἀπόρρητος: αυτός που δεν πρέπει να ανακοινωθεί
ἡ έτυμολογία: η αναζήτηση της ρίζας μιας λέξης
ἀμφιλεγέμενος: ο αμφισβητούμενος
ἡ ἀμφιλογία: η αμφισβήτηση
ἡ άρχαιολογία: η επιστήμη που ερευνά τα αρχαία μνημεία
ἡ μυθολογία: η διήγηση μύθων
λεξικό: η καταγραφή των λέξεων και των σημασιών μιας γλώσσας με αλφαβητική σειρά
τα λόγια: οι λέξεις
λογάς: ο φλύαρος
λογιοσύνη: η μόρφωση
το ρητό: το απόφθεγμα
λογοδοτώ: απολογούμαι
λογοφέρνω: λογομαχώ
λογοκρίνω: κρίνω τα λόγια κάποιου
λογοκρισία: ο έλεγχος που ασκεί η εξουσία ενός κράτους στα ΜΜΕ, στην τέχνη και την
λογοτεχνία με σκοπό την παρεμπόδιση μηνυμάτων αντίθετων προς τις αρχές της.
λογάριθμος: μαθηματικός όρος
λογοτέχνης: αυτός που δημιουργεί λογοτεχνικά έργα
λογοθεραπεία: η θεραπεία διαταραχών σχετικών με το λόγο
λογοπαίγνιο: ο έξυπνος χειρισμός του λόγου για την δημιουργία διφορούμενων νοημάτων
λογικοφανή: αυτός που λανθασμένα φαίνεται λογικός
λεξικογραφία: η συγγραφή λεξικού
μονολεκτικός: αυτός που λέγεται με μια λέξη
ανείπωτος: αυτός που δεν μπορεί να ειπωθεί
κοντολογής: με λίγα λόγια
μισθολόγιο: ο ειδικός κατάλογος που περιέχει τους μισθούς μιας επιχείρησης ανάλογα με τα
προσόντα και την εγρασία των εργαζομένων.
τιμολόγιο: αποδεικτικό πληρωμής ή πώλησης αγαθών
αερολογία: η φλυαρία
βιολογία: επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς
Απάντηση: λέξις → ενέργεια, λόγος → ενέργεια, λογίδιον → υποκοριστικό, λογύδριον → υποκοριστικό, ῥήτωρ → πρόσωπο που ενεργεί, ῥῆσις → ενέργεια, ῥῆμα → αποτέλεσμα ενέργειας.
2) Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της α.ε. με τα συνθετικά που δίνονται:
Απάντηση:
πρὸ+ λέγω → (ουσ.) πρόλογος πάλιν + λέγω → (ουσ.) παλιλλογία
λέγω + ποιέω - ῶ → (ουσ.) λογοποιός ἀπὸ + λέγω → (ουσ.) ἀπολογία
λόγος+ μάχομαι → (ουσ.) λογομαχία
3) Να εξηγήσετε τη σημαίνουν οι υπογραμμισμένες φράσεις:
Απάντηση:
α. Αυτή η προσπάθεια, ειρήσθω εν παρόδω, ευνοήθηκε και από διάφορα τυχαία γεγονότα
ειρήσθω εν παρόδω: ας λεχθεί με την ευκαιρία αυτή ότι...
β. Ο ύποπτος κατά την εξέταση του από τους αστυνομικούς αποκάλυψε εν τη ρύμη του λόγου
στοιχεία που κλόνισαν το άλλοθί του.
εν τη ρύμη του λόγου: κατά την ομιλία
γ. Αυτός ο άνθρωπος είναι πνεύμα αντιλογίας.
πνεύμα αντιλογίας: πρόσωπο που πάντα διαφωνεί με ότι κι αν λέγεται
Απάντηση:
Απλές λέξεις: ἡγεμόνας, πολεμίων, πραγματείαν, ἐβουλεύετο
Σύνθετες λέξεις: συνετίθει, ἐπιθέσθαι, ἐκπέμπει, εὐνοίας, διαζῶσαι
2) Χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που σας δίνονται να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της α.ε.: ἀ + κακός, ἀ- (ἀν) + ἴσος, παρά + λόγος, ἐν + δόξα (επιθ.), ἀνά + ἄγω, εἰς + βάλλω, δυσ- + πιστός, ἡμι- + θεός.
Απάντηση:
ἀ + κακός: ἄκακος ἀ- (ἀν) + ἴσος: ἄνισος παρά + λόγος: παράλογος
ἐν + δόξα (επιθ.): ἔνδοξος ἀνά + ἄγω: ἀνάγω εἰς + βάλλω: εἰσβάλλω
δυσ- + πιστός: δύσπιστος ἡμι- + θεός:ἡμίθεος
3) Να χωρίσετε τις παρακάτω λέξεις της α.ε. (βλ. Λεξιλογικό Πίνακα) στα συνθετικά μέρη τους και να δηλώσετε αν αυτά είναι λέξεις κλιτές ή άκλιτες: πολυλογία, ἀντιλέγω, ἀνάλογος, φιλόλογος, ἐτυμολογία, λογοποιός, ἐπίλογος.
Απάντηση:
πολυλογία: πολύς (κλιτή) + λόγος (κλιτή)
ἀντιλέγω: ἀντί (άκλιτη) + λέγω(κλιτή)
ἀνάλογος: ἀνά (άκλιτη) + λόγος (κλιτή)
φιλόλογος: φίλος (κλιτή) + λόγος (κλιτή)
ἐτυμολογία: ἔτυμος (κλιτή) + λόγος (κλιτή)
λογοποιός: λόγος (κλιτή) + ποιώ (κλιτή)
ἐπίλογος: ἐπὶ (άκλιτη) + λόγος (κλιτή)
ενικός πληθυντικός πληθυντικός αριθμόςΤο κείμενο του Πλουτάρχου αναφέρεται στο γνωστό τέχνασμα που εφάρμοσε ο Θεμιστοκλής στην ναυμαχία της Σαλαμίνας το 480 π.χ. Ενώ τα πλοία ήταν αραγμένα στον Πειραιά και επειδή ο γνωστός στρατηγός είχε λάβει χρησμό ότι τα πλοία θα βοηθούσαν τους Έλληνες να αποκρούσουν τους μυριάδες Πέρσες, συγκέντρωσε μεγάλη ναυτική δύναμη στα στενά της Σαλαμίνας. Αφού όμως οι Πέρσες δεν επιτίθεντο και επειδή οι Πελοποννήσιοι σκέπτονταν να αποχωρήσουν για να υπερασπιστούν τα μέρη τους, ο Θεμιστοκλής αποφάσισε να στείλει τον αγαπημένο του Πέρση δούλο, Σίκιννο, στον Ξέρξη για να του πει δήθεν φιλικά ότι πρέπει να επιτεθεί στη Σαλαμίνα, διότι οι Έλληνες σκέπτονταν να αποχωρήσουν και βρίσκονταν σε αναστάτωση. Εκείνος, δείχνοντας υπερβολική εμπιστοσύνη στον Σίκιννο και σε όσα εκείνος μετέδιδε, αποφάσισε να επιτεθεί στο συγκεκριμένο σημείο με όλη του τη ναυτική δύναμη. Ο Θεμιστοκλής τότε εκμεταλλεύτηκε τη στενότητα του σημείου, όπου τα μικρά Ελληνικά πλοία ελίσσονταν εύκολα, ενώ τα Περσικά ήταν αδύνατον να κινηθούν, ώστε να κατατροπώσει την περσική επίθεση.Νόημα
1) Γιατί οι Πελοποννήσιοι άρχισαν να ξανασκέφτονται ότι έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου;Απαντήσεις στις ερωτήσεις της σελίδας 16 του σχολικού βιβλίου
Απάντηση: Οι Πελοποννήσιοι, ενώ βρίσκονταν στην Σαλαμίνα, ξανασκέπτονταν το ενδεχόμενο να αντιμετωπίσουν τον περσικό στόλο στον Ισθμό της Κορίνθου. Οι λόγοι αυτής της σκέψης ήταν δύο. Αρχικά, θεωρούσαν ότι η πολεμική σύγκρουση στον Ισθμό θα τους ευνοούσε, διότι θα είχαν την άμεση παροχή βοήθειας από το πεζικό, το οποίο ήταν η κύρια δύναμη τους, ενώ δεύτερον είχαν την άποψη πως ήταν ανούσιο να υπερασπίζονται μια περιοχή που είχε ήδη καταληφθεί από τον εχθρό αφήνοντας αβοήθητα τα μέρη τους που περιμένανε την αρωγή τους για να αμυνθούν σθεναρά στον εχθρό. Αυτές οι δύο απόψεις σε συνδυασμό με την ελλειπή εμπειρία τους στις ναυμαχίες τους οδήγησαν στην αναθεώρηση της αρχικής σκέψης τους.
[ads-post]
2) Ποιο μήνυμα μετέφερε ο Σίκιννος στον Ξέρξη για λογαριασμό του Θεμιστοκλή;
Απάντηση: Ο Θεμιστοκλής έστειλε τον αγαπημένο του Πέρση δούλο, Σίκιννο, στον Ξέρξη για να του μεταφέρει, δήθεν φιλικά, ότι ο στρατηγός των Ελλήνων τασσόμενος με το μέρος του φροντίζει για τα συμφέροντα του και τον πληροφορεί ότι οι Έλληνες βρίσκονται σε σύγχυση και σκέπονται να αποχωρήσουν από την Σαλαμίνα. Μάλιστα ο δούλος, τον συμβούλεψε να επιτεθεί άμεσα διότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να εξοντώσει την ελληνική ναυτική δύναμη.
3) Πώς αντέδρασε ο Ξέρξης σε όσα του διαμήνυσε ο Θεμιστοκλής;
Απάντηση: Ο Ξέρξης, όταν άκουσε όσα του διαμήνυσε μέσω του Σίκιννου ο Θεμιστοκλής, ένιωσε σίγουρα ικανοποίηση για την υποταγή του Έλληνα στρατηγού και έδειξε υπερβολική σιγουριά και ευπιστία, διατάζοντας άμεσα όλη τη ναυτική δύναμη να κατευθυνθεί στο σημείο για να κατατροπώσει τους Έλληνες. Η καταφανέστατη υπεροψία του και η αφέλεια του γίνανε όπλο στα χέρια του Θεμιστοκλή, ο οποίος εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο τις συνθήκες για να αντιμετωπίσει με επιτυχία την υπεράριθμη δύναμη των Περσών.
4) Να αναφέρετε από τη μυθολογία ή την ιστορία περιπτώσεις τεχνασμάτων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου.
Απάντηση: Η ελληνική μυθολογία αλλά και η ιστορία βρίθουν από περιπτώσεις τεχνασμάτων που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιτυχή έκβαση ενός σχεδίου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το τέχνασμα του δούρειου ίππου από τον Οδυσσέα, ο οποίος μη μπορώντας να καταλάβει την Τροία, διέταξε τους συντρόφους του να κατασκευάσουν ένα μεγάλο ξύλινο άλογο το οποίο θα παρουσιαζόταν ως δώρο των θεών στους Πέρσες. Οι τελευταίοι αγνοώντας το δόλο δέχτηκαν τον δώρο μέσα στην κοιλιά του οποίου είχε κρυφτεί ένα μεγάλο μέρος του ελληνικού στρατεύματος. Τελικά οι Έλληνες στρατιώτες βγήκαν από ξύλινο κατασκεύασμα και επιτέθηκαν εκ των έσω στους Πέρσες καταστρέφοντας την Τροία. Τέλος, ένα ακόμη γνωστό τέχνασμα της μυθολογίας είναι η κλοπή της φωτιάς του Προμηθέα από τον Ήφαιστο και η μεταφορά της σε καλάμι για να μην αποκαλυφθεί η δόλια πράξη.
τὸ λογίδιον: ο μικρός (βραχύς) λόγοςΒ1. Λεξιλογικός Πίνακας
ἡ λέξις (-η): η λέξη
λεκτικός: ο σχετικός με το λόγο
ὁ λόγος: η ομιλία
τὸ λογύδριον (-ιο): ο βραχύς (σύντομος) λόγος
λόγιος: ο μορφωμένος
λογικός: α. ο σχετικός με το λόγο β. ο συνετός
λογίζομαι: σκέπτομαι
ὁ λογισμός: η σκέψη
τὸ λογεῖον (-είο): μέρος του αρχαίου θεάτρου
ῥητορικός: ο σχετικός με το ρήτορα
ἡ ρῆσις: το απόφθεγμα
ἡ ῥήτρα: όρος συμφωνίας ή συμβολαίου
λογοποιός: αυτός που δημιουργεί λόγους
ἀμφιλέγω: αμφισβητώ
λογομαχῶ: συγκρούομαι με λόγια
ἀντιλέγω: διαφωνώ
ἡ ἀντιλογία: η διαφωνία
ἡ ἀντίρρησις: η διαφωνία
προλέγω: προμηνύω
ὁ πρόλογος: η εισαγωγή λόγου, βιβλίου, θεάτρου
ἡ πρόρρησις (-η): το προμήνυμα
ὁ ἐπίλογος: το καταληκτικό μέρος κειμένου
παράλογος: ο αντίθετος με τη λογική
ἀνάλογος: ο αντίστοιχος
φιλόλογος: αυτός που αγαπά το λόγο
πολύλογος: ο φλύαρος
ἡ πολυλογία: η φλυαρία
ἄρρητος: αυτός που δεν μπορεί να ειπωθεί
ἀπόρρητος: αυτός που δεν πρέπει να ανακοινωθεί
ἡ έτυμολογία: η αναζήτηση της ρίζας μιας λέξης
ἀμφιλεγέμενος: ο αμφισβητούμενος
ἡ ἀμφιλογία: η αμφισβήτηση
ἡ άρχαιολογία: η επιστήμη που ερευνά τα αρχαία μνημεία
ἡ μυθολογία: η διήγηση μύθων
λεξικό: η καταγραφή των λέξεων και των σημασιών μιας γλώσσας με αλφαβητική σειρά
τα λόγια: οι λέξεις
λογάς: ο φλύαρος
λογιοσύνη: η μόρφωση
το ρητό: το απόφθεγμα
λογοδοτώ: απολογούμαι
λογοφέρνω: λογομαχώ
λογοκρίνω: κρίνω τα λόγια κάποιου
λογοκρισία: ο έλεγχος που ασκεί η εξουσία ενός κράτους στα ΜΜΕ, στην τέχνη και την
λογοτεχνία με σκοπό την παρεμπόδιση μηνυμάτων αντίθετων προς τις αρχές της.
λογάριθμος: μαθηματικός όρος
λογοτέχνης: αυτός που δημιουργεί λογοτεχνικά έργα
λογοθεραπεία: η θεραπεία διαταραχών σχετικών με το λόγο
λογοπαίγνιο: ο έξυπνος χειρισμός του λόγου για την δημιουργία διφορούμενων νοημάτων
λογικοφανή: αυτός που λανθασμένα φαίνεται λογικός
λεξικογραφία: η συγγραφή λεξικού
μονολεκτικός: αυτός που λέγεται με μια λέξη
ανείπωτος: αυτός που δεν μπορεί να ειπωθεί
κοντολογής: με λίγα λόγια
μισθολόγιο: ο ειδικός κατάλογος που περιέχει τους μισθούς μιας επιχείρησης ανάλογα με τα
προσόντα και την εγρασία των εργαζομένων.
τιμολόγιο: αποδεικτικό πληρωμής ή πώλησης αγαθών
αερολογία: η φλυαρία
βιολογία: επιστήμη που μελετά τους ζωντανούς οργανισμούς
1) Να κατατάξετε τις παρακάτω παράγωγες λέξεις της α.ε. στην κατηγορία που ανήκουν (πρόσωπο που ενεργεί, υποκοριστικά, αποτέλεσμα ενέργειας κτλ.), εφαρμόζοντας όσα διδαχθήκατε στην προηγούμενη τάξη: λέξις, λόγος, λογίδιον, λογύδριον, ῥήτωρ, ῥῆσις, ῥῆμα.Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 18 του σχολικού βιβλίου
Απάντηση: λέξις → ενέργεια, λόγος → ενέργεια, λογίδιον → υποκοριστικό, λογύδριον → υποκοριστικό, ῥήτωρ → πρόσωπο που ενεργεί, ῥῆσις → ενέργεια, ῥῆμα → αποτέλεσμα ενέργειας.
2) Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της α.ε. με τα συνθετικά που δίνονται:
Απάντηση:
πρὸ
λέγω + ποιέω - ῶ → (ουσ.) λογοποιός ἀπὸ + λέγω → (ουσ.) ἀπολογία
λόγος
3) Να εξηγήσετε τη σημαίνουν οι υπογραμμισμένες φράσεις:
Απάντηση:
α. Αυτή η προσπάθεια, ειρήσθω εν παρόδω, ευνοήθηκε και από διάφορα τυχαία γεγονότα
ειρήσθω εν παρόδω: ας λεχθεί με την ευκαιρία αυτή ότι...
β. Ο ύποπτος κατά την εξέταση του από τους αστυνομικούς αποκάλυψε εν τη ρύμη του λόγου
στοιχεία που κλόνισαν το άλλοθί του.
εν τη ρύμη του λόγου: κατά την ομιλία
γ. Αυτός ο άνθρωπος είναι πνεύμα αντιλογίας.
πνεύμα αντιλογίας: πρόσωπο που πάντα διαφωνεί με ότι κι αν λέγεται
Β2. Ετυμολογικά
Διαβάστε τη θεωρία της σελίδας 18 του σχολικού βιβλίου.
1) Να κατατάξετε τις παρακάτω λέξεις του κειμένου της Ενότητας σε απλές και σύνθετες: συνετίθει, ἐπιθέσθαι. ἐκπέμπει, ἡγεμόνας, πολεμίων, πραγματείαν, διαζῶσαι, ἐβουλεύετο.Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 19 του σχολικού βιβλίου
Απάντηση:
Απλές λέξεις: ἡγεμόνας, πολεμίων, πραγματείαν, ἐβουλεύετο
Σύνθετες λέξεις: συνετίθει, ἐπιθέσθαι, ἐκπέμπει, εὐνοίας, διαζῶσαι
2) Χρησιμοποιώντας τα συνθετικά που σας δίνονται να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις της α.ε.: ἀ + κακός, ἀ- (ἀν) + ἴσος, παρά + λόγος, ἐν + δόξα (επιθ.), ἀνά + ἄγω, εἰς + βάλλω, δυσ- + πιστός, ἡμι- + θεός.
Απάντηση:
ἀ + κακός: ἄκακος ἀ- (ἀν) + ἴσος: ἄνισος παρά + λόγος: παράλογος
ἐν + δόξα (επιθ.): ἔνδοξος ἀνά + ἄγω: ἀνάγω εἰς + βάλλω: εἰσβάλλω
δυσ- + πιστός: δύσπιστος ἡμι- + θεός:ἡμίθεος
3) Να χωρίσετε τις παρακάτω λέξεις της α.ε. (βλ. Λεξιλογικό Πίνακα) στα συνθετικά μέρη τους και να δηλώσετε αν αυτά είναι λέξεις κλιτές ή άκλιτες: πολυλογία, ἀντιλέγω, ἀνάλογος, φιλόλογος, ἐτυμολογία, λογοποιός, ἐπίλογος.
Απάντηση:
πολυλογία: πολύς (κλιτή) + λόγος (κλιτή)
ἀντιλέγω: ἀντί (άκλιτη) + λέγω(κλιτή)
ἀνάλογος: ἀνά (άκλιτη) + λόγος (κλιτή)
φιλόλογος: φίλος (κλιτή) + λόγος (κλιτή)
ἐτυμολογία: ἔτυμος (κλιτή) + λόγος (κλιτή)
λογοποιός: λόγος (κλιτή) + ποιώ (κλιτή)
ἐπίλογος: ἐπὶ (άκλιτη) + λόγος (κλιτή)
Γ. Γραμματική
Γ΄ κλίση ουσιαστικών
Συμφωνόληκτα ουσιαστικά γ΄ κλίσης
1. Αφωνόληκτα
Ονομαστική ἡ πατρίς αἱ πατρίδες
Γενική τῆς πατρίδος τῶν πατρίδων
Δοτική τῇ πατρίδι ταῖς πατρίσι
Αιτιατική τὴν πατρίδα τὰς πατρίδας
Κλητική (ὦ) πατρίς ὦ πατρίδες
Διαβαστέ τις παρατηρήσεις της σελίδας 19 του σχολικού βιβλίου. Για την κλίση περισσότερων τριτόκλιτων αφωνόληκτων ουσιαστικών διαβάστε στη σχολική γραμματική τις σελίδες 66, 67, 68, 69, 70.
2. Ημιφωνόληκτα
Μονόθεμα
ενικός πληθυντικός πληθυντικός αριθμός
Ον. ὁ Ἕλλην ὁ ἀγὼν οἱ Ἕλληνες οἱ ἀγὼνες Γεν. τοῦ Ἕλληνος τοῦ ἀγῶνος τῶν Ἑλλήνων τῶν ἀγώνων
Δοτ. τῷ Ἕλληνι τῷ ἀγῶνι τοῖς Ἕλλησι(ν) τοῖς ἀγῶσι(ν)
Αιτ. τὸν Ἕλληνα τὸν ἀγῶνα τοὺς Ἕλληνας τοὺς ἀγῶνας
Κλ. (ὦ) Ἕλλην (ὦ) ἀγὼν (ὦ) Ἕλληνες (ὦ) ἀγῶνες
Διπλόθεμα
ενικός πληθυντικός πληθυντικός αριθμός
Ον. ὁ πυθμὴν ὁ πνεύμων οἱ πυθμένες οἱ πνεύμονεςΓεν. τοῦ πυθμένος τοῦ πνεύμονος τῶν πυθμένων τῶν πνευμόνων
Δοτ. τῷ πυθμένι τῷ πνεύμονι τοῖς πυθμέσι(ν) τοῖς πνεύμοσι(ν)
Αιτ. τὸν πυθμένα τὸν πνεύμονα τοὺς πυθμένας τοὺς πνεύμονας
Κλ. (ὦ) πυθμὴν (ὦ) πνεῦμον (ὦ) πυθμένες (ὦ) πνεύμονες
Διαβαστέ τις παρατηρήσεις της σελίδας 20 του σχολικού βιβλίου. Για την κλίση περισσότερων τριτόκλιτων ημιφωνόληκτων ουσιαστικών διαβάστε στη σχολική γραμματική τις σελίδες 74, 75 ,76, 77, 78.
1) Να βρείτε τα ημιφωνόληκτα τριτόκλιτα ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας και να τα μεταφέρετε στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού.Απαντήσεις στις ασκήσεις των σελίδων 20, 21 του σχολικού βιβλίου
Απάντηση:
ὁ Θεμιστοκλῆς: Θεμιστοκλεῖς
τῷ γένει: τοῖς γένεσι(ν)
τῷ Θεμιστοκλεῖ: (δεν έχει)
τοὺς Ἕλληνας: τὸν Ἕλληνα
τοὺς ἡγεμόνας: τὸν ἡγεμόνα
2) Να γράψετε τη γενική ενικού των παρακάτω ουσιαστικών (θα σας βοηθήσει η μετεξέλιξη των λέξεων αυτών στη ν.ε.): ἡ πραότης, ἡ πόλις, ἡ ῥίς, ἡ δύμμις, ἡ μάστιξ, ὁ φύλαξ, ἡ σάλπιγξ, ἡ σφραγίς, ἡ λαμπάς, ἡ βαλβίς, ὁ χάλυψ, ὁ ἔρως, ὁ Κύκλωψ.
Απάντηση:
ἡ πραότης → τῆς πραότητος ἡ πόλις → τῆς πόλεως ἡ ῥίς → τῆς ῥινός
ἡ δύναμις → τῆς δυνάμεως ἡ μάστιξ → τῆς μάστιγος ὁ φύλαξ → τοῦ φύλακος
ἡ σάλπιγξ → τῆς σάλπιγγος ἡ σφραγίς → τῆς σφραγίδος ἡ λαμπάς → τῆς λαμπάδος
ἡ βαλβίς → τῆς βαλβίδος ὁ χάλυψ → τοῦ χάλυβος ὁ ἔρως → τοῦ ἔρωτος
ὁ Κύκλωψ → τοῦ Κύκλωπος
3) Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτωση του άλλου αριθμού:
Απάντηση:
τὴν ἀκτῖνα → τὰς ἀκτῖνας τῆς δεξιότητος → τῶν δεξιοτήτων
τοῦ ἀγκῶνος → τῶν ἀγκώνων τοὺς ἐλαιῶνας → τὸν ἐλαιῶνα
τῇ ἀσπίδι → ταῖς ἀσπίσι(ν) τῷ αὐχένι → τοῖς αὐχέσι(ν)
αἱ βαθμίδες → ἡ βαθμίς τοῦ κήρυκος → τῶν κηρύκων
τὴν θυρίδα → τὰς θυρίδας τὴν τερηδόνα → τὰς τερηδόνας
τὴν ποιότητα → τὰς ποιότητας τοῦ τάπητος → τῶν ταπήτων
τῷ πίνακι → τοῖς πίναξι(ν) ὦ δαίμονες → ὦ δαῖμον
4) Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις:
Απάντηση:
α. Πλησίον τῆς πόλεως (πόλις) ἱερὸν τὸ πάλαι ἦν.
β. Ἅμα τῇ ἡμέρᾳ (=με την ανατολή του ηλίου) ἐσήμηνεν (=έδωσε παράγγελμα) ὁ σαλπιγκτὴς τῇ σάλπιγγι (σάλπιγξ).
γ. Οἱ Ἕλληνες (Ἕλλην) ἐμάχοντο γενναίως ὑπὲρ τῆς σωτηρίας τῆς πατρίδος (πατρίς).
δ. Οἱ Λάκωνες (Λάκων) ἀπέπεμψαν τὸν ἡγεμόνα (ἡγεμών) δῶρα δὀντες (ἆφού του έδωσαν δώρα).
ε. Ἀλκιβιάδης τὸν κήρυκα (ὁ κῆρυξ) ἔπεμψεν ἐροῦντα (=για να πει) ταῦτα τοῖς συμμάχοις.
5) Να συμπληρώσετε τους τύπους των ουσιαστικών που λείπουν στον παρακάτω μύθο του Αισώπου:
Απάντηση:
Γυνὴ χήρα φίλεργος θεραπαινίδας (θεραπαινίς, αιτ. πληθ.0 ἔχουσα ταύτας εἰώθει (=συνήθιζε) νυκτὸς (νύξ γεν. εν.) ἐγείρειν ἐπὶ τὰ ἔργα πρὸς τὰς τῶν ἀλεκτρυόνων (ὁ ἀλεκτρυών= ο πετεινός, γεν, πληθ.) ᾠδάς. Αἱ δὲ συνεχῶς τῷ πόνῳ (ὁ πόνος= ο κόπος, δοτ. εν.) ταλαιπωρούμεναι ἔγνωσαν δεῖν (=αποφάσισαν ότι έπρεπε) τὸν ἐπὶ τῆς οἰκίας (ἡ οἰκία, γεν. εν) ἀποκτεῖναι ἀλεκτρυόνα (ἀλεκτρυών, αιτ. εν.) ὡς ἐκείνου νύκτωρ (=τη νύχτα) ἐξανιστάντος τὴν δέσποιναν (ἡ δέσποινα, αιτ. εν.). Συνέβη δ' αὐταῖς τοῦτο διαπραξαμέναις (=όταν το κατόρθωσαν αυτό) χαλεπωτέροις περιπεσεῖν τοῖς δεινοῖς. Ἡ γὰρ δεσπότις άγνοοῦσα τὴν τῶν ἀλεκτρυόνων ὥραν (ὥρα, αιτ. εν.) ἐννυχώτερον (= πιο νωρίς μες στη νύχτα) ταύτας ἀνίστη.