Ενότητα 5η - "Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Β΄ Γυμνασίου

Ενότητα 5η - "Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών" | Αρχαία Ελληνική Γλώσσα | Β΄ Γυμνασίου

Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Β΄  Γυμνασίου - Ενότητα 5η

"Η ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών"

Από σελίδα 38 έως σελίδα 43 στο σχολικό βιβλίο

Μετάφραση κειμένου (σελίδα 38 σχολικού βιβλίου)

Ἰωάννης Χρυσόστομος, Εἰς τὸ ῥητὸν τοῦ Προφήτου Δαυΐδ, PG 55, 517-518 (διασκευή)

Αγαπητοί, ας μη γινόμαστε από τα ζώα αγριότεροι. Σε εκείνα όλα είναι κοινά και κανένα δε έχει περισσότερα από το άλλο ˙ εσύ, όμως, αν και είσαι άνθρωπος, γίνεσαι πιο άσπλαχνος από άγριο ζώο, κλείνοντας ερμητικά μέσα σε ένα σπίτι όσα τρόφιμα θα αρκούσαν για να θρέψουν αμέτρητους φτωχούς. Και, βέβαια, δεν είναι μόνο η φύση κοινή σε μας, αλλά και άλλα περισσότερα ˙ ο ουρανός κοινός και ο ήλιος και η σελήνη και τα αστέρια και ο αέρας και η θάλασσα και η στεριά και η ζωή και ο θάνατος και τα γηρατειά και η αρρώστια και η υγεία και η ανάγκη της τροφής και των ενδυμάτων. Πώς, λοιπόν, δεν είναι παράλογο, αυτοί που μοιράζονται τόσα πολλά μεταξύ τους, στα χρήματα να είναι τόσο πλεονέκτες, και να μη διατηρούν την ίδια ισονομία; Γιατί ο θάνατος απομακρύνει από την απόλαυση και οδηγεί στη τιμωρία. Για να μη συμβεί αυτό, λοιπόν, ας εφαρμόσουμε πολλή ελεημοσύνη. Γιατί αυτή (η ελεημοσύνη) είναι η βασίλισσα των αρετών, η οποία και θα μας απαλλάξει από την τιμωρία. Τα περιττά, λοιπόν, ας τα κάνουμε χρήσιμα, αφού παραμερίσουμε τον πολύ πλούτο, και την ημέρα της κρίσης, ακόμα κι αν έχουμε διαπράξει αναρίθμητα παραπτώματα, ο Θεός θα μας συγχωρήσει.

Νόημα

Το κείμενο του Ιωάννη  του Χρυσοστόμου αναφέρεται στην ελεημοσύνη και την χαρακτηρίζει ως τη βασίλισσα των αρετών. Για να καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα ο συγγραφέας, αρχικά, τονίζει ότι ο άνθρωπος πολλές φορές είναι πιο σκληρός και από τα ζώα, καθότι παρά το γεγονός ότι στη φύση όλα είναι κοινά, εκείνος αρνείται να μοιραστεί την τροφή του με τους συνανθρώπους του και προτιμά να την κρατά όλη για την προσωπική του ευχαρίστηση. Αυτή η στάση των ανθρώπων καυτηριάζεται έντονα από τον Ιωάννη, ο οποίος θεωρεί παράλογο το να μοιράζονται οι άνθρωποι οτιδήποτε άλλο καλό (τη γη, τον αέρα, τη θάλασσα) ή κακό (την αρρώστια, το θάνατο, τα γηρατειά) υπάρχει πάνω στη γη εκτός από τον πλούτο. Μάλιστα, για να εξηγήσει αυτή την άποψη, τονίζει ότι ο θάνατος που κόβει το νήμα της ζωής είναι το μεταβατικό σημείο από τη ζωή της απόλαυσης των αγαθών και ηδονών στη μεταθανάτια κρίση. Σε αυτό το στάδιο ο άνθρωπος πρέπει να δικαιολογήσει την στάση που κράτησε σε όλη του τη ζωή και να ανταμειφθεί ή να τιμωρηθεί γι' αυτή. Αν, λοιπόν, ο κρινόμενος από τον Κύριο ήταν στη ζωή του ελεήμων και αγαπούσε τον συνάνθρωπό του θα παραμεριστεί οποιαδήποτε αμαρτία και θα λάβει τη συγχώρεση Του ενώ σε αντίθετη περίπτωση  η τιμωρία του από εκείνον πρέπει να θεωρείται βέβαιη.

Απαντήσεις στις ερωτήσεις της σελίδας 39 του σχολικού βιβλίου: 

1) Ποιες είναι οι διαφορές του ανθρώπου από τα ζώα σύμφωνα με τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο;

Απάντηση: Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στο κείμενό του αναφέρει πως παρά το γεγονός ότι η φύση είναι ίδια και κοινή για όλα τα έλλογα ή άλογα ζώα, ο άνθρωπος διαφέρει από τα υπόλοιπα, διότι αρνείται να μοιραστεί τη τροφή του με τους συνανθρώπους που και αντ' αυτού προτιμά να την αποθηκεύει στο σπίτι μου ως δείγμα πλουτισμού. Ο εγωισμός του και η τάση του να αναδειχθεί και να ξεχωρίσει εξαιτίας της οικονομικής και κοινωνικής του θέση είναι μεγαλύτερη από την αγάπη για τον συνάνθρωπο και από την θέλησή του να υπακούσει στους νόμους της ισότητας που προστάζει η φύση. Με λίγα λόγια, ο άνθρωπος συμπεριφέρεται πιο σκληρά και από τα ζώα, αφού αρνείται να βοηθήσει τους συνανθρώπους του  που έχουν ανάγκη και προτιμά να απολαμβάνει υπέρμετρες  απολαύσεις.

2) Ποια κοινά στοιχεία ενώνουν και εξομοιώνουν τους ανθρώπους μεταξύ τους σύμφωνα με το κείμενο;  Είναι αυτά μόνο θετικά ή και αρνητικά; 

Απάντηση: Σύμφωνα με το κείμενο του Ιωάννη του Χρυσοστόμου υπάρχουν αρκετά στοιχεία που είναι κοινά για όλους και εξομοιώνουν τους ανθρώπους.  Αυτά είναι: ο ουρανός, ο ήλιος, η σελήνη, τα αστέρια, ο αέρας, η θάλασσα, η γη, η ζωή, ο θάνατος, τα γηρατειά, η αρρώστια, η υγεία και η ανάγκη τροφής και ένδυσης. Όπως παρατηρούμε, άλλα από αυτά είναι θετικά (ο ουρανός, ο ήλιος, η σελήνη κτλ.) και άλλα αρνητικά (ο θάνατος, η αρρώστια, τα γηρατειά), άρα ο άνθρωπος ανεξαρτήτως κύρους, οικονομικής δύναμης και κοινωνικής θέσης, απολαμβάνει εξίσου με τους συνανθρώπους του τόσο μια σειρά ανέσεων & αγαθών όσο και αρκετές αρνητικές συνθήκες.

3) Ποια τύχη περιμένει τον άνθρωπο που δε λαμβάνει υπόψη του τους ανήμπορους συνανθρώπους του, σύμφωνα με το κείμενο; Ποιο μέσο έχει στη διάθεση του ο άνθρωπος, προκειμένου να αποφύγει τη μετά θάνατον τιμωρία; 

Απάντηση: Σύμφωνα με το κείμενο, ο άνθρωπος που δε λαμβάνει υπόψη του τους ανήμπορους συνανθρώπους τους θα αντιμετωπίσει την μετά θάνατον τιμωρία του Κυρίου. Όταν, δηλαδή, κλιθεί να λογοδοτήσει για την επίγεια ζωή του, κατά τη θρησκεία, θα κριθεί δίκαια και θα δοκιμάσει όχι την ευτυχισμένη μεταθανάτια ζωή, αλλά εκείνη του κολασμού. Για να αποφύγει κανείς αυτού του είδους της τιμωρία, πρέπει, να διακατέχεται κατά τη διάρκεια όλης του της ζωής από την αρετή της ελεημοσύνης. Ο σεβασμός προς τον συνάνθρωπο, η παροχή βοήθειας προς τους ανήμπορους αλλά και η αγάπη για τον συνάνθρωπο (γενικότερα) είναι τα χαρακτηριστικά εκείνα που μπορούν να κάνουν κάποιον ελεήμων και να αποτρέψουν τον Κύριο από τη μετέπειτα τιμωρία του. Αυτός είναι και ο κύριος λόγος που ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος θεωρεί την ελεημοσύνη βασίλισσα των αρετών.

4) Με ποιες άλλες χριστιανικές αρετές συνδέεται η ελεημοσύνη; 

Απάντηση: Η θρησκεία του χριστιανισμού έχει στο επίκεντρο της την αγάπη για τον συνάνθρωπο. Η ελεημοσύνη, όπως παρουσιάζεται στο κείμενο που μελετάμε, έχει κυρίαρχο ρόλο στην διδασκαλία του χριστιανισμού καθότι εμπεριέχει τις σημαντικότερες αρετές που πρέπει να έχουν όσοι ενστερνίζονται τις απόψεις του. Στον όρο της, λοιπόν, εμπεριέχονται η τιμιότητα, ο σεβασμός, η φιλανθρωπία, η αλληλοβοήθεια, η ειλικρίνεια και άλλες αρετές, οι οποίες είναι απαραίτητο να διακατέχονται από κάποιον για να χαρακτηριστεί  ως ελεήμων.

Β1. Λεξιλογικός Πίνακας

ὁ ἀγωγεύς: αυτός που οδηγεί κάτι
ὁ ἀγωνοδίκης: ο κριτής αγώνα
ἀγωνίζομαι: μάχομαι
τὸ ἀγώνισμα: ο αγώνας, το άθλημα
ἀγελαῖος: αυτός που ζει σε αγέλη
ὁ άνταγωνιστής: ο αντίπαλος
είσάγω: βάζω μέσα
εἰσακτέος: αυτός που πρέπει να εισαχθεί
ἐξάγω: βγάζω ἐξω
ξεναγῶ: οδηγός κάποιον ξένο, κάνω το επάγγελμα του ξεναγού
παράγω: δημιουργώ
ἡ σύναξις -η: η συγκέντρωση
ὁ κυνηγός: αυτός που οδηγεί τα κυνηγετικά σκυλιά
ὁ μυσταγωγός: αυτός που συμμετέχει σε μυσταγωγία, σε μυστηριακή τελετή
ὁ λοχαγός: ο αρχηγός του στρατιωτικού λόχου
ὁ ὀδηγός: αυτός που οδηγεί κάποιον ή κάτι
παιδαγωγός: αυτός που εκπαιδεύει τα παιδιά
ὑδραγωγός: αυτός που μεταφέρει νερό
τὸ ὑδραγωγεῖον (-είο): η δεξαμενή που συγκεντρώνεται νερό για την ύδρευση μιας περιοχής
αγωγιμότητα: η ιδιότητα ενός υλικού να επιτρέπει τη διέλευση της ενέργειας από μέσα του
αγώγι: το δρομολόγιο
αγωγιάτης: αυτός που μεταφέρει ζώα ή πρόσωπα
συναξάρι: εκκλησιαστικό βιβλίο με βίους αγίων και μαρτύρων
το φορτηγό: όχημα που μεταφέρει φορτίο
επιβατηγός: αυτός που μεταφέρει επιβάτες
πλοηγός: ο οδηγός
παρθεναγωγείο: σχολείο μόνο για κορίτσια
νηπιαγωγός:  ο παιδαγωγός νηπίων

*Οι έννοιες των λέξεων που δεν αναγράφονται παραπάνω, υπάρχουν στον λεξιλογικό πίνακα της σελίδας 40 του σχολικού βιβλίου. 

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 41 του σχολικού βιβλίου:

1) Να κατατάξετε τις παρακάτω ομόρριζες του ρ. ἄγω λέξεις της α.ε. στην κατηγορία που ανήκουν, ανάλογα με αυτό που δηλώνουν (πρόσωπο που ενεργεί, ενέργεια, αποτέλεσμα ενέργεθας): ἄγημα, ἀγωνία, ἀγωγός, ἀγωγή, ἀγὠνισμα, ἀγωγεύς.

Απάντηση: 
πρόσωπο που ενεργεί: ἀγωγεύς, ἀγωγός
ενέργεια, κατάσταση: ἀγωνία, ἀγωγή
αποτέλεσμα ενέργειας: ἄγημα, ἀγώνισμα

2) α) Να γράψετε από μία λέξη της ν.ε. ομόρριζη του ρ. ἄγω που να ανταποκρίνεται στη σημασία των προτάσεων και φράσεων που δίνονται: 

Απάντηση:
i. πρόσωπο που φροντίζει για την ανατροφή των παιδιών: παιδαγωγός
ii. δείχνω τα αξιοθέατα ενός τόπου σε ξένους: ξεναγώ
iii. η ανατροφή: η αγωγή, διαπαιδαγώγηση
iv. όχημα μεταφοράς φορτίων: φορτηγό

β) Να γράψετε την αρχική σημασία των λέξεων κυνηγός, ἀγελὰς και μυσταγωγία, σύμφωνα με την ετυμολογική τους προέλευεση.

Απάντηση: 
κυνηγός: αυτός που οδηγεί τα κυνηγετικά σκυλιά
ἀγελάς: το βόδι που ζει σε αγέλη
μυσταγωγία: η διεξαγωγή μυστηρίων με θρησκευτικό κατά κύριο λόγο περιεχόμενο

3) Να συμπληρώσετε τους τύπους που λείπουν με λέξεις της ν.ε. ομόρριζες των ρημάτων που δίνονται, σύμφωνα με το συμπληρωμένο παράδειγμα:

Απάντηση: 

ἀνάγω	αναγωγή	αναγωγικός	ανάγωγος
εἰσάγω	εισαγωγή	εισαγωγικός	-
ἐξάγω	εξαγωγή	εξαγωγικός	-
κατάγω	καταγωγή	-	-
μετάγω	μεταγωγή	μεταγωγικός	-
παράγω	παραγωγή	παραγωγικός	παράγωγος

4) Με τη βοήθεια του λεξικού σας να βρείτε την ετυμολογική προέλευση των λέξεων "φορτικός"και "φορτηγός" και να εξηγήσετε τη σημασιολογική διαφορά τους. 

Απάντηση: 

φορτικός < φόρτος: αυτός που γίνεται έντονα ενοχλητικός

φορτηγός < φορτίο + ἄγω: αυτός που μεταφέρει φορτία

Β2. Ετυμολογικά

Διαβάστε τη θεωρία του σχολικού βιβλίου (σελίδα 41)

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 42 του σχολικού βιβλίου

1) Να σχηματίσετε σύνθετα επίθετα της α.ε. με τα συνθετικά που δίνονται: 

Απάντηση: 

ῥίπτω (θ. μέλλ. ῥίψ-) + ἀσπίς: ῥίψασπις

δοκέω, -ῶ (θ. μέλλ. δοκησ-) + σοφός: δοκησίσοφος

πείθω + ἡνία: πειθήνιος

ἔχω + μῦθος: ἐχέμυθος

μέλλω + νύμφη: μελλόνυμφος

2) Να αναλύσετε τις παρακάτω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη και να δείξετε την αλλαγή του θέματος του ρήματος (ως α΄ συνθετικό), όπου συμβαίνει: ἐχέγγυος, Μενέλαος, φέρελπις, λιποσαρκής (θ. λειπ- και λιπ-).

Απάντηση: 

ἐχέγγυος < ἔχω + ἐγγύη (ρηματικό θέμα εχ-, αμετάβλητο)

Μενέλαος < μένω + λαός  (ρηματικό θέμα μεν-, παίρνει το φωνήεν -ε-, επειδή το β συνθετικό ξεκινάει από σύμφωνο

φέρελπις < φέρω + ἐλπίς  (ρηματικό θέμα φερ-, αμετάβλητο)

λιποσαρκής < κείπω + σάρξ (ρηματικό θέμα λίπ-, παίρνει το φωνήεν -ο-, επειδή το β΄ συνθετικό ξεκινάει από σύμφωνο. 

Γ1. Γραμματική - Γ2. Σύνταξη

Διαβάστε πολύ καλά τη θεωρία του σχολικού βιβλίου (σελίδες 42 & 43)

Απαντήσεις στις ασκήσεις της σελίδας 43 του σχολικού βιβλίου:

1) Να μεταφέρετε τις παρακάτω υποτακτικές αορίστου και ενεστώτα στον παρακείμενο (περιφραστικά και στα τρία γένη) στον ίδιο αριθμό και στο ίδιο πρόσωπο: 

Απάντηση: 

γράψωμεν: γεγραφαφότες, γεγραφυῖαι, γεγραφότα ὦμεν

τάττῃς: τεταχώς, τεταχυῖα, τεταχός ᾖς

βλάψωσιν: βεβλαφότες, βεβλαφυῖαι, βεβλαφότα ὦσι(ν)

κρύψητε: κεκρυφότες, κεκρυφυῖαι κεκρυφότα ἦτε

πείθῃ: πεπεικώς, πεπεικυῖα, πεπεικός ᾖ

ἐρμηνεύωμεν: ἡρμηνευκότες, ἡρμηνευκυῖαι, ἡρμηνευκότα ὦμεν

2) Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα της στήλης Α΄ με τη γραμματική αναγνώριση τους στη στήλη Β΄:

Απάντηση: α-3, β-1, γ-4, δ-2

3) Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος:

Απάντηση: 
α. Ἡ μὲν φύσις, ἄν ᾖ (εἰμί, υποτ. ενεστ.) πονηρά, πολλάκις φαῦλα βούλεται.
β. Ἐὰν σὺ ἀριστεύσῃς (ἀριστεύω, υποτ. αορ.), ὑπισχνοῦμαι σοι δέκα τάλαντα.
γ. Ἐὰν ὑμεῖς ταῦτα πράξητε (πράττω, υποτ. αορ.), εὐθὺς ὑμῖν στρατιώτας πέμψομεν.
δ. Παιδεύσωμεν (παιδεύω, α΄ πληθ. υποτ. αορ.) τὸν ἀπαίδευτον.

4) Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο της υποτακτικής ενεστώτα του ρ. εἰμί και να ερμηνεύσετε τις παρακάτω προτάσεις: 

Απάντηση:
α. Ὅταν σὺ τῶν ἀλόγων θηριωδέστερος ᾖς, τότε φίλων ἔρημος γίγνῃ.
(= όταν είσαι πιο άγριος από τα ζώα, τότε μένεις χωρίς φίλους.)
β. Ὄνειδος αἰσχρὸς βίος ὅμως, κἄν ἡδὺς ᾖ.
(=Όμως, ο άσχημος τρόπος ζωής είναι ντροπιαστικός, ακόμα κι αν είναι ευχάριστος.)
γ. Ἱκανοί εἰσιν οἱ θεοὶ τοὺς μικρούς, κἄν ἐν δεινοῖς ὦσιν, σῴζειν εὐπετῶς.
(= Οι θεοί είναι ικανοί να σώζουν τους μικρούς εύκολα, ακόμα κι αν αυτοί βρίσκονται σε κινδύνους.)
δ. Ἀνὴρ πονηρὸς δυστυχεῖ, κἄν εὐτυχής ᾖ.
(= Ο κακός άνδρας δυστυχεί, ακόμα κι αν είναι ευτυχισμένος.)